Agrotexnologiyalar instituti

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
8 
 
Dala tajribasi to‘g‘ri olib borilishi uchun quyidagi metodik talablarga javob berishi 
lozim: 
1.
 
Tajribaning umumiylik xususiyati. 
2.
 
Tajribada yagona xususiylik farqi talabining hisobga olinuvi. 
3.
 
Tajribaning maxsus belgilangan maydonlarda o‘tkazish. 
4.
 
Hosilni hisobga olish va tajribaning ishonchlilik darajasi (xatolar turi). 
 
Dala  tajribasi  o‘tkazilish  maqsadlari  va  xal  bo‘linishi  zarur  bo‘lgan  vazifalarga 
bog‘liq asosan 2 ta katta gruppaga bo‘linadi: 
1.
 
Agrotexnik  dala  tajribalari  -  Bular  tuproqni  ishlov,  almashilab  ekish,  o‘g‘itlash, 
qishloq  xo‘jalik  zararkunandalari  va  kasalliklariga  qarshi  kurash,  ekin  normalarini 
belgilash va boshqalarga bag‘ishlangan tajribalar. 
2.
 
Qishloq xo‘jalik ekinlarining nav sinov tajribalari. 
O‘rganilayotgan  faktorlarning  miqdori,  o‘tkazilish  muddatlari  va  tuproq-iqlimiy 
sharoitlarini  egallash  darajasiga  qarab  dala  tajribasi  bir  faktorli,  ko‘p  faktorli,  qisqa 
muddatli, ko‘p yillik geografik va boshqa turlarga bo‘linadi. 
Bir faktorli tajribada - dala tajribasida faqat bir necha faktor kuzatiladi. Bu yana 
sodda tajriba turi ham deb ataladi. 
Ko‘p faktorli tajribada - hosilni to‘planishi va uning sifat o‘zgaruviga bo‘lgan bir 
qancha faktorlar birga o‘rganiladi. M: o‘g‘itlash, ishlov turlari, gerbidlar va x.k. Bunda 
har bir faktor alohida alohidagina emas balki birgalikda o‘zaro ta‘siri ham o‘rganiladi. 
Qisqa muddatli dala tajribasida - 1-3 yil davomida ma‘lum bir tadbirning ta‘siri 
o‘rganilib ko‘riladi. 
Ko‘p yillik tajribada esa - almashilab ekish, monokultura, o‘g‘itlar sistemasining 
ta‘siri kabi uzokroq muddatga chiziladigan protsesslar kuzatiladi. 
Georgafik  dala  tajribasi  -  bu  o‘xshash  ma‘lum  gruppa  tajribalarini  bir  vaqtni 
o‘zida bir qancha geografik sharoitlarda o‘tkaziladi. 
Umuman qishloq xo‘jalik praktikasida dala tajribasi 2 xil modifikatsiyada, ya‘ni: 
1.Laboratoriya  -  dala  tajribasi  va  2.Ishlab  chiqarishdagi  dala  tajribasi  holida 
o‘tkaziladi.