Respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot



Download 4,35 Mb.
Pdf ko'rish
bet16/203
Sana05.01.2022
Hajmi4,35 Mb.
#317892
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   203
Bog'liq
Kiber

 
 


23 
 
2.1.5. Kriptografik akslantirishlar 
Odatda kriptografiyada ma’lumotlarni shifrlashda (deshifrlashda) ikki turdagi 
akslantirish
lardan foydalaniladi. Ulardan biri 
o’rniga qo’yish (substitution) 
akslantirishi, ikkinchisi 
o’rin almashish (permutation) 
akslantirishi. 
O’rniga qo’yish akslantirishi. 
Ushbu akslantirish sodda va zamonaviy 
simmetrik kriptografik algoritmlarning asosi hisoblanadi. O’rniga qo’yish 
akslantirishida, ochiq matn belgilari bir alfavitdan olinib, unga mos shifrmatn 
boshqa bir alfavitdan olinadi.  
Sodda ko’rinishda olingan o’rniga qo’yish akslantirishi  asosida shifrlash 
uchun olingan matn quyida keltirilgan. Ushbu sodda shifrlash usuli Sezar nomi bilan 
mashhur. Masalan, agar ochiq matn “HELLO” ga teng bo’lsa, unga mos holda 
shifrmatn “KHOOR” ga teng bo’ladi. Mazkur holda shifrmatn alifbosi ochiq matn 
alifbosidan 3 taga surish natijasida hosil qilingan va shuning uchun shifrlash kalitini 
3 ga teng deb qarash mumkin. Deshifrlash jarayonida esa shifrmatn simvollari 
shifrmatn alifbosidan olinib, unga mos ochiq matn alifbosidagi simvolga 
almashtiriladi. Masalan, shifrmatn “ILUVW” ga teng bo’lsa, unga mos ochiq matn 
“FIRST” ga teng bo’ladi.  
O
ch
iq
 ma
tn
 
A  B  C  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z 
S
h
if
r ma
tn
 
D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  A  B  C 
O’rniga qo’yish akslantirishida ochiq matndagi simvollar shifrmatnda 
bo’lmasligi mumkin. Biroq, ochiq matndagi simvollarning takrorlanish chastotasi 
shifrmatndagi simvollarda ham bir xil bo’ladi (ko’p alifboli o’rniga qo’yish usullari 
bundan mustasno). Masalan, yuqoridagi misolda ochiq matndagi “L” simvolining 
takrorlanish chastotasi 2 ga teng. Uning o’rniga qo’yilgan shifrmatndagi “O” 


24 
 
simvolining ham takrorlanish chastotasi ham 2 ga teng. Bu holat ochiq matndagi 
qolgan simvollar uchun ham o’rinli. Bu esa ushbu akslantirishni 
chastotalar tahlili
 
usuliga bardoshsizligini anglatadi. 

Download 4,35 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   203




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish