«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti

ikkinchi  sxema 
bo‟yicha 
yemirilish  deyiladi  (9.1–  rasm).  Buzuvchi  kuchlanishlar  hamda  chegaraviy  holatlar  usulining 
zamirida III bosqich yotadi. Ushbu bosqich konstruksiya elementlarni chegaraviy holatlarining I 
guruhi bo‟yicha hisoblashda asosiy bosqich sanaladi. 
Oldindan  zo’riqtirilgan  temirbetonning
  k
uchlanish  holati  bosqichlari. 
Oldindan 
zo‟riqtirilgan temirbeton konstruksiyalarda betonni siqish boshlanganida, tashqi kuchlar ta‟sirida 
yemirilishgacha  bo‟lgan  kuchlanishlar  holati  bir  necha  xarakterli  bosqichlarga  bo‟linadi.  O‟q 
bo‟ylab  cho‟ziladigan  elementga  markaziy  siquvchi  va  tashqi  kuchlar  ta‟sirini  ko‟rib  o‟taylik. 
Beton siqilgandan keyin elementda quyidagi kuchlanish holati tarkib topadi: 
–yo‟qoluvchilarning  birlamchi  turlari  sodir  bo‟lgach  betonda 

b1
,  armaturada 

sp
–

los1
–

b1
; 
–yo‟qotuvlarning  hamma  turlari  sodir  bo‟lgach,  betonda 

b2
,  armaturada 

sp
–

los
–

b1
 
kuchlanish  hosil  bo‟ladi.  Bu  yerda  1  –  indeksi  kuchlanishlaridan  birlamchi  yo‟qotuvlar,  2  – 
indeksi  esa  barcha  yo‟qotuvlar  ayirib  tashlanganligini  bildiradi.  Elementning  bu  holatida 
oldindan uyg‟otilgan kuchlanishlar muqim qaror topgan bo‟lib, tashqi kuchlar qo‟yilgunga qadar 
0 bosqichiga kiritsa bo‟ladi. Tashqi cho‟zuvchi kuchlar ortgan sari betonda oldindan uyg‟otilgan 
siquvchi  kuchlanishlar  kamayib,  armaturadagi  cho‟zuvchi  kuchlanishlar  ortib  boradi.  Betonda 
oldindan  uyg‟otilgan  kuchlanishlar  so‟nganda,  armaturadagi  kuchlanish 

sp2
=

sp
–

los
  bo‟ladi. 
Shu  holatdan  boshlab  element  oddiy  temirbeton  elementi  kabi  ishlaydi,  chunki  unda  oldindan 
uyg‟otilgan  kuchlanishlar  so‟ngan  bo‟ladi.  Elementning  bunday  holati 
1a  bosqichga
  kiradi. 
Tashqi  kuchlarning  yanada  ortishi  betonda  cho‟zuvchi  kuchlanishlarni  paydo  qiladi,  bu 
kuchlanishlar  orta  borib,  cho‟zilishdagi  mustahkamlik  chegarasi  R
bt
ga  tenglashishi  mumkin. 
Elementning bu holati 
I bosqichga
 kirib, elementni yoriqlar paydo bo‟lishiga hisoblash ana shu 
bosqichga asoslanadi. 

---

213 
 
Navbatdagi 
II bosqichda
 betonda yoriqlar paydo bo‟ladi, biroq armaturadagi kuchlanish 
hisobiy qarshilikdan kichikroq bo‟ladi. Kuchning yanada ortishi elementda 
III bosqichni
 yuzaga 
keltiradi, bu bosqichda element yemiriladi.  
 
 

---

214