Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

Jazo tayinlashning zarurligi

  sodir etilgan jinoyatga nisbatan 

qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan jazo turi va miqdorini belgilashda namoyon 

bo‘lib, u sodir qilingan jinoyatga nisbatan umumiy xususiyatga ega. 

Jazoning  yetarliligi

  jinoyat sodir etgan shaxsni tarbiyalash uchun 

zarur bo‘lgan jazo turi va miqdorining eng kamini tanlashda namoyon 

bo‘ladi. Jazo tayinlashning yetarliligi aniqroq xususiyatga ega bo‘lib, 

shaxs va u sodir qilgan muayyan jinoyatning xususiyatlarini hisobga oladi. 

Jazo tayinlashning zarurliligi va yetarliligi qoidasiga har bir holatda 

qat’iy rioya qilinishi lozim. Xususan, hukm chiqarishda sud insonparvarlik 

prinsipini nazarda tutgan holda qonun talab qilgan jazo tayinlashning 

umumiy asoslariga qat’iy rioya qilishi lozim. 

Jazo tayinlashning umumiy asoslari to‘g‘risidagi qonunchilikni 

qo‘llashda sudlar u yoki bu jazoni tayinlashning sabablarini hukmning 

tavsif qismida bayon qilinishi lozimligini nazarda tutgan holda 

O‘zbekiston  Respublikasi Oliy sudi Plenumining «Sudlar tomonidan 

jinoyat uchun jazo tayinlash amaliyoti to‘g‘risida»gi qaroriga rioya 

qilishlari lozim.  

JKning 56-moddasida nazarda tutilgan jazoni og‘irlashtiradigan 

holatlar ro‘yxati tugallangan bo‘lib, u kengaytirilgan holda sharhlanishi 

mumkin emas. Jazoni yengillashtiruvchi  holatlar ro‘yxati esa sud 

tomonidan muayyan ishning holatlaridan kelib chiqib hukmning tavsif 

38 

 

---

qismida asoslantirgan holda kengaytirilishi mumkin. Ya’ni jazo 

tayinlanganda sud qonunda to‘g‘ridan-to‘g‘ri nazarda tutilmagan holatlarni 

ham 

yengillashtiruvchi 

holat deb topishi mumkin. Jinoyatni 

kvalifikatsiyalovchi belgilar qonunda nazarda tutilgan tartibda muddati 

tugallangan va olib tashlangan aybni og‘irlashtiruvchi holat sifatida talqin 

qilinishi mumkin emas. Hukmda jazo aybdorning shaxsi hisobga olingan 

holda tayinlanganligi ko‘rsatib o‘tilishi yetarli emas. 

Shaxsning xavfli retsidivist deb topilishi bir qator jinoyatlarning 

kvalifikatsiyalovchi belgisi bo‘lib, u og‘irroq jazo choralarini qo‘llashga 

asos bo‘ladi. Ammo shaxsni xavfli retsidivist deb topishda dastlabki tergov 

organlari aybloviga asoslanadi va hukmning tavsif qismida ushbu motiv 

bayon qilinadi

1

.