Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

NOTA BENE ! 

Aybsiz holda zarar yetkazish  (kazus)

, qachonki shaxs o‘z qilmishi 

(harakat yoki harakatsizligi)ning ijtimoiy xavfliligini anglamaganda yoki 

ijtimoiy xavfli oqibatlarning kelib chiqishi mumkinligiga ko‘zi yetmagan 

va ish holati bo‘yicha anglashi va oldindan ko‘ra bilishi mumkin va lozim 

bo‘lmaganda yuz beradi. 

 

Kazus qasddan intellektual va irodaviy holatlarga ko‘ra farq qiladi. 

Qasdda (to‘g‘ri yoki egri) shaxs o‘z qilmishi (harakat yoki 

harakatsizligi)ning ijtimoiy xavfli xususiyatini anglaydi. Kazusda esa, o‘z 

harakatlarining ijtimoiy xavfli xususiyatini anglamagan, anglashi lozim va 

mumkin bo‘lmagan bo‘ladi. Bunda (qasd uchun xos bo‘lgan) kelib chiqishi 

lozim va mumkin bo‘lgan ijtimoiy xavfli oqibatni oldindan ko‘ra bilish 

mavjud emas. Kazusdagi qasdda bo‘lganidek, ijtimoiy xavfli oqibatning 

212 

 

---

kelib chiqishini xohlash va uning kelib chiqishiga yo‘l qo‘yish kabi 

irodaviy holatlarning yo‘qligi bilan farqlanadi. 

Ehtiyotsizlikdan kazus irodaviy holatiga ko‘ra farqlanadi. Kazusda 

shaxs yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan ijtimoiy xavfli oqibatni oldindan 

ko‘ra bilmaydi, oldindan anglashi mumkin va lozim ham bo‘lmaydi, 

ehtiyotsizlikda esa, aksincha, bu oqibatlarni oldindan ko‘ra bilishi mumkin 

va lozim bo‘ladi.  

Subyekt  holatda aybdan farqli ravishda ruhiy munosabat emas (u 

mavjud bo‘lmaydi), balki alohida u yoki bu ijtimoiy xavflilik, shu bilan 

birga, jinoyat va jazoni inkor etadigan vaziyatda harakat qiladigan (yoki 

qilmaydigan) shaxs ruhiy holatini tushunish kerak. Bu shaxsning ijtimoiy 

xavfli oqibat yetkazgan qilmishi tarkibida ayb mavjud bo‘lmaganligi 

uchun jinoiy javobgarlik yuzaga kelmaydi.