Ma’ruza matni pedagogika instituti Tarix fakulteti talabalari uchun “Tarix o'qitish metodikasi” fanini o’rganishda yordamchi ma’ruza matni bo’lib, unda mazkur fanning dolzarb muammolari yoritilgan

Metodika 
 – tarix o’qitish jarayoni, uning samaradorligi 
va sifatini oshirish maqsadida таdqiq etuvchi pedagogika 
fani sohasi 
 
 
O’qitishning asosiy 
omillari 
 
Metodikaning asosiy 
vazifasi – o’rgatish 
Maqsadlar (ta’limiy, 
tarbiyaviy, 
rivojlantiruvchi) 
Sinflar, 
mavzular,darslar 
bo’yicha maqsadlarni 
aniqlashtirish 
Mazmun  
(tarixiy materialni 
saralash) 
Mazmunni maqsadlar 
va o’quvchilarning 
bilim imkoniyatlariga 
muvofiq tanlash 
Maqsadlar va bilim 
imkoniyatlarini 
hisobga olgan holda 
ta’lim usullari, shakl 
va vositalarini 
modellash. Ta’lim 
natijalarini dasturlash 
Ta’lim jarayonini tashkil 
etish (usullar, vositalar, 
metodlar) O’quvchilarning 
bilim imkoniyatlari. Ta’lim 
natijalari 
Metodika 
 – tarix o’qitish jarayoni, uning samaradorligi 
va sifatini oshirish maqsadida таdqiq etuvchi pedagogika 
fani sohasi 
 
   
S
A
V
O
L
L
A
R
G
A
 
J
A
V
O
B
L
A
R 

---

Tarix  o’qitish  jarayonining  tarkibiy  qismlari  va  ular  o’rtasidagi  aloqalar  Tarix  o’qitish 
jarayonining  tarkibiy  qismlari  (maqsadi,  mazmuni,  o’qitishning  metod  va  usullari,  natijalari) 
o’rtasidagi qonuniyatli aloqalar quyidagicha namoyon bo’ladi: o’rta ta'lim va o’rta maxsus ta'lim  
tizimida  maqsadi,  ta'lim-tarbiya  vazifalarining  muvaffaqiyatli  amalga  oshirilishi  o’qitishning 
mazmuniga,  g’oyaviy-siyosiy  va  nazariy  jihatdan  pishiq  bo’lishiga  bog’liq  bo’lganidek, 
o’quvchilarning tarix kursini o’zlashtirish darajasi ham o’z navbatida o’qitishning o’rganiladigan 
mavzuning  maqsadi,  ta'lim-tarbiya  vazifalari  va  mazmuniga  mos  keladigan  ta'lim  shakllari, 
o’qitish  metod  va  usullari  hamda  vositalaridan  qay  darajada  maqsadga  muvofiq  foydalana 
bilishiga bog’liqdir.  
Shuningdek, o’qitishning natijalari ham o’qituvchining o’qitishdan ko’zlangan maqsadni, uning 
ta'lim-tarbiyaviy  vazifalarini  aniq  belgilay  olishiga,  kursning  mazmuniga  mos  tarzda  amalga 
oshirishga  yordam  bera  oladigan  metod  va  usulllardan  ilmiy  asosda  foydalana  bilishiga 
bog’liqdir. Tarix o’qitish jarayoning tarkibiy qismlari o’rtasidagi bu o’zaro dialektik bog’lanish 
natijasida ular bir-biriga o’zluksiz ta'sir ko’rsatib boradi. Tarix o’qitishda ana shu qonuniyatlarga 
suyanmasdan, ularni e'tiborga olmasdan turib yaxshi natijaga erishib bo’lmaydi. 
 
Prof P.V.Gora tarix o’qitish metodikasi programmasi va lektsiya kursining ilmiy 
asoslariga bag’ishlangan ma'ruzasida o’rta ta'lim va o’rta maxsus ta'lim  tizimida  tarix ta'limi 
jarayonining umumiy qonuniyatlarini quyidagi sxemada ifodalab, ularning har qaysisiga izoh 
beradi. 
 
Tarix    o’qitish  deganda,  tarixiy  material  vositasida  o’quvchilarga  bilim  berish,  ularni 
milliy  istiqlol  ruhida  tarbiyalash  va  kamol  toptirish  vazifalarini  amalga  oshirish  zarur  bo’lgan 
jarayon,  o’qituvchi  va  o’quvchilarning  aqliy  (ichki)  hamda  o’quv  harakatlari  (tashqi)  jarayoni 
tushuniladi. 
Tarix  kursining  mazmuni  deganda,  birinchi  galda  tarix  dasturida  belgilab  berilgan  tarixiy 
bilimlar  ko’lami,  o’quv  materiali:  uning  asl  mazmuni,  o’quvchilarning  tarixiy  materiallarni 
o’zlashtirish  olgan  bilimlaridan  foydalana  bilish  sohasidagi  o’quv  usullari,  ko’nikma  va 
malakalari  sistemasi,  shu  jumladan,  ularni  ilmiy  tadqiq  qilish  ishlarining  eng  oddiy  shakllarini 
egallashlari ko’zda tutiladi. 
Tarix o’qitishni tashkil qilish deganda, tarixni o’qitish va o’quvchilarning uni o’rganishni tashkil 
etish, ularning o’rganish faoliyatini o’qituvchilarning boshqarishiga yordam beradigan metod va 
metodik  usullar,  o’quvchilardagi  mavjud  bilimlarn  ishga  solish  ularni  ijodiy  bilishga