1 mavzu: Psixologiyaning predmeti

2. Qobiliyatlar tasnifi. 

     Qobiliyatlarni quyidagicha tasniflash mumkin: 

1.  Tabiiy  qobiliyatlar  —  odamlar  va  hayvonlar  uchun  xos  bo`lib,  idrok  qilish,  xotirada  saqlash,  oddiy 

muloqotga kirisha olish shular jumlasidandir. Biologik jihatdan asoslangan bu qobiliyatlar asosini shartli 

reflekslar hosil bo`lish jarayoni tashqil etadi. Odamdagi va yuksak darajada rivojlangan hayvonlardagi bu 

qobiliyatlar bir - biridan farq qiladi. 

2.  Maxsus  insoniy  qobiliyatlar  ijtimoiy  -tarixiy  tabiatga  ega  bo`lib,  ijtimoiy  muhitdagi  hayot  va 

taraqqiyotni ta`minlaydi. Maxsus  insoniy qobiliyatlar o`z navbatida  -  umumiy va xususiy qobiliyatlarga 

bo`linadi.  Umumiy  qobiliyatlar  -  insonning  turli  faoliyatlari  muvaffaqiyatini  ta`minlovchi  aqliy 

qobiliyatlar,  xotira  va  nutqning  rivojlanganligi,  qo`l  harakatlarining  aniqligi  va  boshqa  xususiyatlardan 

iborat. Xususiy qobiliyatlar alohida olingan bir faoliyatning muvaffaqiyatini ta`minlaydi. Bu qobiliyatlar 

alohida  muloqotning  bo`linishini  taqozo  etadi.  Masalan,  matematika,  texnika,  badiiy  -  ijodiy  sportga 

bo`lgan qobiliyatlar shular jumlasidandir. 

Nazariy va amaliy qobiliyatlar ham inson qobiliyatlaridan bo`lib, nazariy qobiliyatlar-mavhum, mantiqiy 

qobiliyatlar  esa  aniq  amaliy  harakatlarga  moyillikda  namoyon  bo`ladi.  O`quv  qobiliyatlari  bilim, 

ko`nikma  va  malakalarni  o`zlashtirish  shaxs  sifatlarining  shakllanishi,  pedagogik  ta`sirlar 

samaradorligining  ortishida  ijobiy  rol’  o`ynaydi.  Ijobiy  qobiliyatlar  moddiy  va  ma`naviy  madaniyat 

asarlari  yaratish  yangi  g`oya,  kashfiyot  va  yangiliklar  echishda  namoyon  bo`ladi.  Muloqotga  qobiliyat 

shaxsning boshqa kishilar bilan bo`ladigan o`zaro jarayonida muhim ahamiyatga ega.