Nazariy fizika kursi



Download 9,24 Mb.
Pdf ko'rish
bet56/280
Sana02.01.2022
Hajmi9,24 Mb.
#311944
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   280
Bog'liq
Abdumalikov A.Elektrodinamika

 - я , ,  
H± -
 
(3-42>
Bu  yerda  E^,  Щ  maydon  kuchlanganliklarining  sanoci  sistemalarning 
nisbiy  harakat  tezligi  yo'nalishiga  parallel  va  Ej_,  H±   esa  perpendikul­
yar  tashkil  enuvchilari.
Almashtirish  formulalari  (3.37)~(3.38)  dan  ya‘na  bir  muhim  xu- 
losa  kelib  chiqadi.  Agar  birorta  sanoq  sistemada  maydon  toza  elektr
74


(magnit)  bo'lsa,  boshqa  barcha  sanoq  sistemalarda  elektr  vu  innginl 
maydon  o'zaro  perpendikulyar  bo'ladi.  Masalan,  E '  —  0  bo'lsin,  bu 
holda  almashtirish  formulalari  quyidagi  ko'rinishga  o'tadi:
Y_
h

-У -Н '
E x  =   0. 
Ev  =  
, c  - 1 - . 
E z  =  
.  c 
y  ; 
(3.43)
y 
V i - / 3 2 ' 
> /i
HX  =   H'X. 
Hy  =   —j = = i .  
H Z  =   - ?= = L = . 
(3.44)
H v 
К  
/ Г ^ з 2' 
г
Hu  ifodalarning  ikkinchisidan  H'  va  H'z  topib  birinchisiga  qo'yamiz:
E x  =  
0

E y  =   ~ H z, 
E z  =   ~~Hy , 
E = - - c [VH\. 
(3.45)
lluddi  shunga  o'xshash  H '  =   0  bo'lgan  hoi  uchun  quyidagini  yozish 
mumkin:
Hx  =   0, 
H y  =   У-Ег . 
H z  =   ~ \
е
у, 
H =   -   [VE\. 
(3.46)
Shunday  qilib,  har  ikkala  holda  К '  sistemada  elektr  va  magnit  maydon 
kuchlanganliklari  bir-biriga  perpendikulyar  ekan.
Bu  masalani  boshqa  tomondan  ko'rib  chiqamiz.  Elektr  va  magnit 
maydon kuchlanganliklari antisimmetrik 4-tenzor  F lk  bilan  aniqlangan- 
ligi  uchun  ulardan  bir  inersial  sanoq  sistemadan  ikkinchisiga  o'tganda 
Lorentz  almashtirishlariga nisbatan  invariant  bo'lgan  kattaliklarni  hosil 
qilish  mumkin.  Bu  invariantlar  quyidagicha  aniqlanadi
:2
h   =   F lkFik  =   inv, 
  =   eiklmFlkFlm  =   inv . 
(3.47)
Hu  yerda  elklm  barcha  indekslari  bo'yicha  to'la  antisimmetrik  birlik 
tenzor.  Bevosita hisoblashlarga  ko'ra
h   =   2 ( Я
2
  -   E 2)  =   inv, 
I 2  =   -
8
(E H )  =   inv . 
(3.48)
Hu  yerda.  I\  haqiqiy  skalyar,  I-j  psevdo  skalyardir.  Chunki  uch  o'lchovli 
fazodagi  inversiya  operatsiyasiga  nisbatan  I\  invarant  qoladi, 
/2
  ning 
ishorasini  o'zgaradi.
Ikkinchi  invariantni 
/ 2
  =  
V F ikF lmF,kFim
  ko'rin ishda  ham  yozish  m um kin.
75


Bu  invariantlar  maydonning  mutloq  xarakteristikalari  b o iib ,  quyi­
dagi  xulosalarga  olib  keladi:
1
.  “Eiektromagnit  maydon  nolga  teng”  (I\ 
= / 2
  =  
0
)  yoki  elektr 
va  magnit  maydon  kattalik  jihatdan  bir-biriga  teng  va  o ‘zaro  perpen­
dikulyar  (/]  =  
/ 2
  =  
0
)  degan tasdiqlar  invariantlar maydonning mutloq 
xarakteristikasi  ekanligiga  misol  boiadi.  Haqiqatan  ham  bu  holda  bar­
cha  inersial  sanoq  sistemalarda  bu  tasdiq  o'rinli  boiadi.
2.  Agar  birorta  inersial  sanoq  sistemada  elektr  va  magnit  maydon 
o ‘zaro perpendikulyar,  ya'ni  (E H )  =   0 
(/2
  =   0)  boisa,  ular barcha iner­
sial  sanoq  sistemalarda  perpendikulyar  boiadi.  Bu  holat  hatto  (3.39)-
(3.40)  ga  ko‘ra  F < C c d a   ham  o ‘rinli  boiadi.
3.  Agar  birorta  sanoq  sistemada  elektr  va  magnit  maydon  bir- 
biriga  teng  boisa,  ya’ni   =    
(/1
  =   0)  boisa ,  ular  barcha  inersial 
sanoq  sistemalarda  bir-biriga  teng  boiadi.
4.  Agar  birorta  inersial  sanoq  sitemada 
/2
  =   0  va  I\  >   0  (\H\  >  
|i?j)  boisa,  barcha  sistemalarda  bu  tengsizlik  o iin li  boiadi.  Bu  holda 
shunday  sanoq  sistemani  ko'rsatish  mumkinki,  unga  nisbatan  maydon 
toza  magnit  b oiadi.  Shunga  o ‘xshash 
/2
  =   0  va  I\  <   0  (|H]  <   \E\) 
b oisa ,  shunday  sanoq  sistemani  ko‘rsatish  mumkinki,  unga  nisbatan 
maydon  toza  elektr  boiadi.
5.  Invariantlarning  berilgan  qiymatlarini  qanoatlantiruvchi  elektr 
va  magnit  maydonning  ixtiyoriy  boshqa  qiymatiga  Lorentz  almashti- 
rishlari  orqali  erishish  mumkin.  Xususan,  shunday  sanoq  sistemani 
topish  mumkinki  unga  nisbatan  elektr  va  magnit  maydonlar  shu  nuq­
tada  bir-biriga  parallel  boiadi.  Bu  sistemada  E H  =   E H .  Quyidagi 
tenglamalardan
H 2  -   E 2  =   H 2  -   E l  
E H   =   E 0H 0
aniqlanishi  lozim  boigan   maydonni  topish  mumkin.  Bu  yerda  E
q
  va 
H
q
  boshlangich  sistemada  maydon  kuchlanganliklari.

Download 9,24 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   280




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish