28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

 
 
 
 

---

 
68 
 
 
 
Schyotlar rejasining klassifikatsiyasi 
AKTIVLAR. 
0110—0990 – Uzoq muddatli aktivlar schetlari – I bo’lim). 
1010 -2910 Tovar-moddiy zaxiralar schetlari – (2-bo’lim) 
4010—4910 –Olinadigan schetlar (debitorlar) – joriy qismi (4 bo’lim), 
5010-5920 –Pul mablag’lari va boshqa joriy aktivlar(5 bo’lim), 
 
MAJBURIYATLAR. 
6010 – 6990  
Joriy majburiyatlar (kreditorlar) (6 bo’lim). 
7010 – 7920  
Uzoq muddatli majburiyatlar (kreditorlar)- (7 bo’lim), 
KAPITAL. 
8310 – 8910 Kapital, taksimlanmagan foyda va rezervlar – 8 bo’lim), 
ASOSIY FAOLIYATDAN DAROMADLAR va  XARAJATLAR.
 
9010 - 9910  
Daromadlar va xarajatlar (9 bo’lim). 
94, 95, 96, 97  Nooperatsion faoliyatdan daromadlar va xarajatlar. 
 
Oldingi  amal  qilgan  buxgalteriya  hisobi  tizimi  sharoitida,  schyotlar 
rejasi  normativ  xujjat  hisoblanib,  xamma  yuridik  shaxslarga  schyotlarning 
nomlanishini  va  sanalash  tartibiga  qatoiy  amal  qilishni  uqtirgan.  Bu 
schyotlarni  qo’llashning  yagona  uslubini  ta’minotlardi  va  rayon,  region 
hamda  umumdavlat  miqiyosida  korxonalarning  umumlashgan  moliyaviy 
hisobotlarni tuzishga imkon  berardi. 
 
Sub’ektlar  tavsiya  etilayotgan  umumiy  schyotlar  rejasiga  asosan 
xo’jalik  operatsiyalarini  buxgalteriya  hisobining  o’z  ishchi  schyolar  rejasini 
tuzishlari  zarur.  Bu  esa  korxona  aktivlari  va  ularning  tashkil  topish 
manbaalarini  hisob  registrlarida  alohida  schyotlarda  hisobini  olib  borish 
imkonini  berishi  kerak.  Ishchi  schyotlar  rejasi  schyotlarning  ko’p  yoki  kam 
soniga  ega  bo’lishi  mumkin,  lekin  shu  bilan  birgalikda  tanlangan  schyotlar 
guruxi  korxonaning  faoliyati  turiga  mos  ravishda  hamma  xo’jalik 
operatsiyalarni  hisobga  olishni  ta’minotlashi  lozim.  Sanalash  tartibi  va 
sanadagi  belgilar  soni  ixtiyoriy,  biroq  sanalash  egiluvchan  bo’lishi  va 
qo’shimcha  schyotlarning  kiritishga  imkon  berishi  maqsadga  muvofiqdir. 
Mantiqiy 
sanalash 
buxgalteriya 
hisobini 
o’zlashtirish 
va 
kompyuterlashtirishni osonlashtiradi.  
 
1.  matnlarining  oxirida  amalda  qo’llanilayotgan  va  loyihasi 
tayyorlangan schyotlar rejasi to’liq ilova qilingan(1 va 2- ilovalarga qarang). 
 
Quyida  amaldagi  schyotlar  rejasi  va  tavsiya  etilayotgan  schyotlar 
rejasini jadval shaklida ko’rish mumkindir:  
 
 
Oldingi  amal  qilgan  va  tavsiya  etilayotgan  schyotlar  rejalarining 
hamma  schyotlar  bajaradigan  vazifalari  orasida  farqlar  mavjud  bo’lsa  ham, 
schyotlarni  guruxlash  va  ularda  axborot  saqlash  umum  qabul  qilingan 
printsiplarga javob beradi : 
 

---

 
69 
 
 
 
Aktivning istalgan schyoti                              Majburiyatlar yoki xususiy  
D-t 
 
 
 
K-t      
              kapitalning istalgan schyoti 
Ko’payish             Kamayish   
              D-t  
             K-t   
+ 
 
 
 
_            
 
     Kamayish        Ko’payish 
YAkuniy     
 
 
 
 
 
- 
 
 
+ 
qoldiq   
 
 
 
 
 
 
 
 
YAkuniy 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
qoldiq  
 
 
Aktivlar  schyotlar  har  xil  turdagi  boyliklarning  ko’payishi  yoki 
kamayishini ko’rsatadi. 
 
Majburiyatlar  schyotlari.  Bu  schyotlarda  pul  mabajburiyatlari 
(qarzlari)ning ko’payishi yoki kamayishi aks ettiriladi. 
 
Kapital  schyotlari.  Ular  mulkdorning  firmaga  quygan  mablag’’lari  va 
ularning o’zgarishlarini aks ettirish uchun mo’ljallangan.