28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

Muammo: 
Schyotlarni 
iqtisodiy mazmuniga 
qarab turkumlanishini 
bilish.
 

---

 
64 
yordamida  xo’jalik  jarayoniga  amaliy  taosir  ko’rsatish  va  xo’jalik  jarayoni 
ustidan  nazorat  olib  borish  uchun  kerakli  maolumotlar  umumlashtirilishi 
kerak.
 
 
Buxgalteriya  hisobining  barcha  schyotlari  korxonadagi  xo’jalik 
mablag’’lari  yoki  ularning  tashkil  topish  manbaalari  yoki  xo’jalik 
jarayonining  hisobini  olib  borishga  mo’ljallangan  bo’lsada,  ularning 
ko’pchiligini  umumiy  hususiyatlariga  qarab  bir  xil  guruhlarga  yig’ish 
mumkin.  Buning  natijasida  xo’jalik  operatsiyalarining  hisobini    yuritish 
uchun kerakli miqdordagi buxgalteriya hisobi schyotlarini namunali schyotlar 
ro’yxatidan ajratib olishga erishiladi.  
 
 Bunday  turkumlarga  ajratish  schyotlardan  xo’jalik  operatsiyalarini 
yozish  uchun,  ulardan    to’g’ri  foydalanish  hamda  kerakli  ko’rsatkichlarni 
olish  uchun    qaysi  schyotlardan  foydalanish  zarurligini  aniqlashga  yordam 
beradi. Schyotlarning  tayinlanishi va tuzilishiga qarab guruhlashni o’rganish 
buxgalteriya  schyotlaridan  xo’jalik  operatsiyalarini  ikkiyoqlama  yozish 
usulini o’zlashtirishga katta yordam beradi.  
 
Buxgalteriya  schyotlarini  iqtisodiy  mazmuniga  qarab  turkumlarga 
ajratishda, bu schyotlarda nimalar hisobga olinishi eotiborga olinadi. Bunday 
guruhlash xo’jalik mablag’’larini hamda ularni tashkil topish manbaalarini va 
xo’jalik jarayonining mavjudligi, holati va xarakatini tasvirlash. maolumotlar 
olish uchun qaysi schyotlardan foydalanish zarurligini ko’rsatadi. 
 
SHuning uchun ham buxgalteriya schyotlarining ro’yxati schyotlarning 
iqtisodiy  mazmuniga  qarab  turkumlarga  ajratishga  asosan ishlab  chiqariladi. 
Schyotlarni  ikki  xususiyatiga  qarab  turkumlarga  ajratish,  ularning   
tayinlanishi  va  iqtisodiy  mazmunini  to’la  aks  ettiradi.  SHunday  bo’lsa  ham 
schyotlarning  tayinlanishi  va  tuzilishiga  qarab  hamda  iqtisodiy  mazmuniga 
qarab  turkumlarga  ajratishlarning  o’ziga  xos  kamchiliklari  bor.  Bunday 
turkumlarga  ajratishning  asosiy    kamchiliklaridan  biri  uning  juda  ham 
murakkabligidadir.  SHuning  uchun  ham  schyotlarni  ikki  xususiyatiga  qarab 
turkumlarga 
ajratish, 
buxgalteriya 
hisobi 
nazariyasi 
bo’yicha 
mutaxassislarnigina  baxramand  qiladi  xolos.  Bu  mutaxassislarning 
buxgalteriya  hisobi  umumiy  nazariyasi  bo’yicha  schyotlarni  turkumlarga 
ajratishni  soddalashtirishga  qaratilgan  ilmiy  ishlar  olib  borishlarini  taqozo 
qiladi. 
 
Buxgalteriya 
hisobi 
schyotlarini 
iqtisodiy 
mazmuniga 
qarab 
turkumlarga  ajratishning  zaminida  buxgalteriya  hisobi  oboektlarining 
xo’jalik  mablag’’lariga,  mablag’’larning  manbaaiga  va  xo’jalik  jarayoniga