Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

Elektromagnitli kontaktor. 
Elektromagnitli  kontaktortortuvchi 
g 'altak ,  tortuvchi  yakor,  bosh  k o n tak tiar  sistem alari,  yoyni 
o ‘chiradigan tuzilmalardan  iborat.  Ko‘pincha blok-kontaktlar bilan
94
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

r
10.2.5-rasm.
  Suriluvchi  kontaktli  rezistor  (a),  rama  konstruksiyali  (£), 
quyma  cho'yanli  (d),  elekrrotexnika  po'Iatdan  shtampa  qilingan  rezistor (e).
hirga  ta'm inlanadi.  Bosh  kontaktlar  juda  katta  toklam i  (1000 
ampergacha)  o ‘chirish  va  ulash  uchun  xizmat  qiladi.  Tortuvchi
g‘altak kam tok  iste’mol 
qiladi,  masofadan  bosh- 
qariladi.  Elektromagnitli 
o‘zgarmas tok kontakto- 
rining  tuzilishi  10.2.6- 
rasmda  ko'rsatilgan.
0 ‘ram  (9)  uyg'otish 
toki  paydo  b o ‘lganda, 
b o sh   k o n ta k tla r   (3) 
prujina  (7) ta ’sirida ula- 
nadi.  Konstmksiyada yoy 
o'chiruvchi  kamera  (1) 
inis  p la stin k a d a n   (2) 
yasalgan  reshyotka  yoy- 
ning  issiqligini  yaxshi 
o'tkazishi  uchun  ishla- 
tila d i.  (4)  u la n u v c h i 
kontaktlar;  (5)  m e’yor- 
lovchi  vint;  (6)  p ru - 
jin a n i  k o n tak tg a  b ir- 
iashtiruvchi  plastinka;
10 2.6-rasm.
  Elektromagnitli o'zgarmas 
tok  kontaktorining tuzilishi.
95
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

(8)  temir  o ‘zak.  0 ‘ninchi  raqamli  sim  tok  o'tkazgichni  uning 
uchlariga  ulash  uchun  kerak.
E lektrom agnitli  o ‘zgaruvchan  tok  k o n tak to rlari  m agnit 
puskatellarda,  uch qutbli  komplekt tuzilmalarda,  issiqlik  relelarida, 
masofadan  boshqarishda  va  asinxron  elektr  dvigatellarni  katta 
toklardan saqlashda  ishlatiladi.
Rele.  Rele  iste'm olchini  katta elektr toklaridan saqlash  uchun 
ishlatiladi.  Relega  mexanik,  issiqlik,  elektr  va  boshqa  miqdorlar 
ta'sir  etishi  mumkin.
Amalda  ishlatish  uchun  elektrom agnitli,  m agnitoelektrli, 
elektrodinamikali,  induksiyali  relelar  keng  tarqalgan.
Maksimal  tok  relesining  ishlash  prinsipi  quyidagicha  (10.2.7- 
rasm).  Kuchli kontakt 
K
priyomnikni elektr zanjiriga ulaydi  Uning 
g‘altagi  ham 
Kn2
 knopka ulanganda ulanadi.  Blokirovat qiladigan 
K
 
kontakt 
Kn2
 knopkani blokirovat qiladi, bu esa knopkani qisqa holatda 
bosib  turilganda,  uni  qo ‘yib  yuborishga  imkoniyat  beradi.
Kn
  knopkani  bosganda  priyom nik  o 'c h a d i,  y a 'n i  elektr 
zanjiridan  uziladi,  shuning  bilan  birga,  K  g‘altakning  zanjiri  ham 
uziladi.  Maksimal tok  /,  relesining g‘altagi  nazorat qilib turiladigan 
zanjir  bilan  ketm a-ket  ulangan  bo'lib,  zanjirda  tok  m e'yordan 
oshib ketsa ishlaydi.  Bu holatda boshqarishdan zanjirdagi 
P
  kontakt 
uziladi  va 
K
  k o n ta k to rn in g   g ‘altag i,  kuchli  va  b o sh q arish  
zanjirlaridan  ajraladi.  Tok  uzatish  butunlay  to ‘xtaydi.  Uni  ulash 
uchun yana 
knopkani  bosish  kerak  bo‘ladi.
Priyomnikjar  ^ 
10.2.7-rasm.
  Elektroenergiya priyomnigini  himoya
(i\te m< 
r,
 
qjlish  uchun  maksimal  lok  rele  sxemasini  ulanishi.