Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я

ниш даврларидан ўтган. Бу жараён бир қатор босқичларга
бўлинади. Милоддан аввалги 40—35-минг йилликларда «Хомо
хабилис» (ишбилармон одам) ўрнини «Хомо сапиенс» (онг­
ли одам) эгаллаган. «Хомо сапиенс»нинг дастлабки вакили
«кроманьон одам» аждодларидан жисмоний тузилиши, фи­
зиологик ва руҳий имкониятлари билан кескин фарқ қилган.
Шу даврдан бошлаб маданиятнинг муҳим элементлари тил
орқали мулоқот қилиш, қон-қардошлик алоқалари, ўзаро
муносабатларни ахлоқ нормалари асосида тартибга солиш
сингари маданият элементлари вужудга келган.
27

---

Бизгача етиб келган археологик манбаларнинг тасдиқла-
шича, юқори палеолит давридан бошлаб одамлар вафот эт­
ган уруғдошларини кўмиш маросимини амалга оширганлар.
Марҳумларнинг танасига рангли бўёқ суртилган, қабрига ов
ва меҳнат қуроллари, маиший буюмлар қўйилган. Қоя ва ғор-
ларда чизилган сюжетларда одамлар ярим одам ва ярим хай-
вон қиёфасида тасвирланган. Ушбу маълумотлар ҳам ўша вақт-
да диннинг пайдо бўлганлигини кўрсатади.
Диннинг вужудга келиш сабабларини илмий ўрганиш
қадимги даврлардан бошланган. Дастлабки илмий қарашлар
Қадимги Шарқ ва Қадимги Ўрта Ер денгизи цивилизация-
ларида намоён бўлган. Ўрта Ер денгизи ҳавзасида вужудга
келган Қадимги Грек ва Рим цивилизацияларида диннинг
вужудга келишини илмий ўрганишда катта ютуқлар қўлга
киритилган. Қадимги грек мутафаккирлари бунга муносабат
масаласида икки оқимга бўлинади. Биринчи оқим тарафдор­
лари одамларнинг худога эътиқод қилиши сабабларини ру-
ҳий (идеал) кучларнинг объектив мавжудлиги билан боғлаб
тушунтирганлар; иккинчи оқим тарафдорлари эса диннинг