O’zbеkistоn rеspublikаsi хаlq tа`limi vаzirligi

TARAS SHEVCHENKO (1814-1861)
Ukrain  demokratik adabiyotining  asoschisi  Taras Grigorevich  Shevchenko 1814-
yilda   dehqon   oilasida   tug`ilgan.   Ota-onasidan   yetim   qolgan   Taras   23   yoshgacha   bir
pomeshchi   qo`lida   cho`ponlik   qiladi.   Uni   1838-yilda   taraqqiyparvar   rus   rassom   va
yozuvchilaridan Brillov, Venetsianov, Jukovskiylar 2500 so`m evaziga sotib  olib ozod
qiladilar. So`ngra Tarasni Peterburgga rassomchilik akademiyasiga o`qishga yuborishadi.
1840-yilda u o`zining ilk asari- «Qo`bizchi»ni nashr ettirdi. 1847-yilda podsho Nikolay I
uni qamoqqa oladi, so`ngra surgun qiladi. She'r yozish va rasm chizish huquqidan mahrum
48

---

Aim.uz
etiladi. 1857-yilda tutqunlikdan qutulgan Tarasning sog`ligi og`irlashadi. 1861-yilda 47
yoshida   vafot   etadi.   O`zining   «Vasiyat»,   «Tush»,   «O`ylarim   Siz,   mening   o`ylarim»,
«Katerina»,   «Krepostnoy   xotin»,   «Boyqush»,   «Gaymadanlar»,   «nazar   Stodol»,
«Muzikant», «Rassom», «Kapitan qizi» asarlarida xalqning ozodlik harakatini tasvirlaydi.
1840-yilda   chop   etilgan   «Qo`bizchi»   she'riy   to`plamida   xalqning   ayanchli   ahvoli   va
qayg`usini, «Katerina» dostonida polyak panlarining ahloqiy tubanligini, «Gaydamanlar»
da panlarga qarshi ko`tarilgan qo`zg`alon, «Uch yil» to`plamida xalqni ozodlikka kurashga
chorlagach,   «Kazemat»,   «Xizmatkor   xotin»,   «varnak»   asarlarida   o`zining   surgundagi
hayotini tasvirlaydi.
«O`ylarim Siz, mening o`ylarim» she'rida yozadi:
O`ylarim Siz, mening o`ylarim,
Mendir ado, siz kuydirasiz.
Nega qog`oz betiga tushib,
Ko`z oldimda g`amgin turasiz.
O`ylarim Siz, mening o`ylarim,
Nega sizni shamol chang kabi,
To`zitmadi cho`llarga yozib?
Nega hasrat o`z bolasiday,
O`ldirmadi, tagiga bosib-
Uyqusirab, sizni o`ylarim?
Shoirning «Vasiyat» she'ri xuddi oxirgi so`z tarzida yangrasa-da unda bepoyon ukraina
diyori, zangori Dneprning mavjlanib oqishi go`zal tarzda chiziladi:
O`lsam mening jasadim,
Ukrainaga ko`milsin:
Qabrim u keng dalaning,
Eng o`rtasida bo`lsin.
Poyoni yo`q ona yer,
Va zangori Dnepr.
Ko`rinib tursin menga,
Vig`illab oqqan daryo,
Bilinib tursin menga!