1. Mavzu: Xorijda maktabgacha ta`lim fanining predmeti. Jahon mamlakatlari ta’limi taraqqiyotining ayrim masalalari

Integratsiya  lotincha  integration  tiklash,  to‘ldirish,  integer-butun  so‘zidan 

kelib chiqqan. 

Bu borada ikki tushunchaga egamiz:  

1.  Tizim,  organizmning  alohida  tabaqalashtirilgan  qism  va  vazifalarning 

bog‘liqlik holatini bildiruvchi tushuncha va shu holatga olib boruvchi jara

ѐ

n.  

2.  Tabaqalashtirish  jara

ѐ

nlari  bilan  birga  amalga  oshirila

ѐ

tgan  fanlarni 

yaqinlashtirish jara

ѐ

ni.  

Integrativ 

ѐ

ndashish turli darajadagi tizimli aloqalarning ob’ektiv yaxlitligini aks 

ettiradi. (tabiat-jamiyat-inson). U tizim elementlarining yaxlitlik va uyushqoqlik 

darajasini oshirishga olib keladi.  

Integratsiyalash  mobaynida  bir-biriga  bog‘liqlik  hajmi  oshadi  va  tartibga 

tushadi,  shu  tizim  qismlarining  ishlashi  va  o‘rganish  ob’ektining  yaxlitligi 

tartibga  solinadi.  Zamonaviy  didaktika  va  metodikada  ta’kidlanishicha, 

o‘quvchilarni o‘qitish, rivojlanishi va tarbiyasining muvaffaqiyatlari ularda dun

ѐ

 

birligi  haqida  tushunchani  shakllanganligini,  o‘z  faoliyatlarini  umumiy  tabiat 

qonunlari  asosida  yo‘lga  solish  zaruriyatini  tushunishlari,  tabiatshunoslik 

kursida  fanlararo  va  fanlar  ichidagi  aloqalarni  echa  olishlari  bilan  bog‘liq. 

Ta’limdagi  integratsiya  o‘quv  fanlari  mazmunini  konstruksiyalashga  tizimli 

ѐ

ndoshish orqali ko‘rib chiqiladi.  

Integratsiyaning  turli  darajalari  ajratiladi:  boshlang‘ich  -  tabiat  haqidagi 

elementar  bilimlarni  birlashtirish;  oraliq  -  fanlar  bo‘limlarini  bo‘lish 

integratsiyasi;  yakuniy  -  tabiatshunoslikni  o‘rganish  bilan  bog‘liq  bo‘lgan 

---

17 

 

ta’limning oxirgi bosqichi integratsiyasi. SHu bilan birga, tabiiy-ilmiy ta’limni 

to‘liqroq va kengroq integratsiyalash imkoniyati ham inkor etilmaydi.  

Tabiat 

ѐ

ki  predmet  haqidagi  eng  oddiy  bilimlarni  hosil  qiluvchi 

bog‘liqlikning  eng  soddasi  ma’lum  bir  joy 

ѐ

ki  tushuncha  bilan  chegaralangan 

lokal  tasavvurdir.  Bu  bog‘liqlik  boshqa  bilimlarga  nisbatan  ajralgan,  shuning 

uchun  eng  oddiy  aqliy  faoliyatni  ta’minlaydi.  Bu  kichik  maktab 

ѐ

shiga  xos. 

Biror  bir  tizimga  tegishli  bo‘lgan  tasavvurlar  eng  sodda  tizimli  tasavvurlardir. 

Ular  biror  bir  mavzu,  predmet 

ѐ

ki  hodisani  o‘rganishi  asosida  hosil  bo‘ladi. 

Biror  bir  predmetni  bilish,  yangi  dalil  va  tushunchalarning  tanlanishi  ularni  bir 

bilimlar  bilan  taqqoslanishi  orqala  amalga  oshiriladi.  Bilimlarning  eng  oddiy 

umumlashtirishi  sodir  bo‘ladi,  lekin  olingan  bilim  hamma  unga  yaqin  bo‘lgan 

bilimlar bilan bog‘lansa ayni muddao bo‘lar edi.  

Bunda o‘quvchilarning tahlil qilish  va umumlashtirish  faoliyatlari vujudga 

keladi.  Tizim  ichidagi  tasavvurlar  o‘quvchilarning  butun  bir  fanlar  tizimini 

bilishini 

ta’minlaydi  (fizikaviy,  kim

ѐ

viy, 

biologik, 

bilimlar 

tizimi), 

o‘rganila

ѐ

tgan  fan  doirasida  bilimlardan  keng  foydalanish  kuzatiladi.  Tizim 

ichidagi tasavvurlar, vaqt, muhit, son bog‘lanishlarini aks ettiradi. Predmetlararo 

tasavvurlar  aqliy  faoliyatning  eng  yuqori  pog‘onasi  hisoblanadi.  Ular 

bilimlarning  turli  tizimlarini  birlashtiradi,  hodisa 

ѐ

ki  jara

ѐ

nning  xilma-xilligini 

bilish  imkoniyatini  beradi.  SHu  bilimlar  asosida  umumiy  tushunchalar  kelib 

chiqadi. 

Tizimlararo 

tasavvurlarning 

shakllanishi, 

ularni 

bilimlardan 

foydalanishga,  ularni  bir-biriga  bo‘ysundirishga,  bilimlar  chegarasidagi 

bo‘shliqlarni chegaralashga imkon beradi.