Muqimiy nomidagi Qo`qon Davlat pedagogika instituti Ziyayev Adhamjon Nisolmuxammatovich

 
7.4. Jismoniy tarbiya vositalari.
  
Jismoniy tarbiyani tashkil etishda o’quvchilarning o’z sog’liqlarini saqlash 
va  mustahkamlash,  organizmni  chiniqtirish,  jismoniy  jihatdan  to’g’ri  rivojlanish, 
uning  ishchanlik  qobiliyatini  oshirish  to’g’risida  g’amxo’rlik  qilish  tuyg’ularini 
tarbiyalash,  ularda  yangi  harakat  turlari  borasida  ko’nikma,  malakalarni  hosil 
qilish,  ularni  maxsus  bilimlar  bilan  qurollantirish,  o’quvchilarning  yoshi,  jinsiga 
muvofiq  keladigan  (kuch,  tezkorlik,  chaqqonlik,  chidamlilik,  sabot,  mehnat, 
chidam,  iroda,  harakterni  qaror  toptirish  kabi)  jismoniy  sifatlarni  rivojlantirish, 
shaxsiy  gigienani  saqlashga  nisbatan  ongli  munosabatlarni  tarbiyalash  maqsadi 
ko’zlanadi. 
Jismoniy tarbiyani tashkil etish jarayonida quyidagi vazifalar hal qilinadi: 
– o’quvchilar sog’lig’ini mustahkamlash, ularni jismonan rivojlantirish; 
– o’quvchilarning aqliy va jismoniy ish qobiliyatlarini oshirish; 

---

  
 
                                                                     
71 
 
– o’quvchilarda tabiiy harakatchanlikni rivojlantirish va mustahkamlash; 
– o’quvchilarni harakatning yangi turlariga o’rgatish; 
–  o’quvchilarda  irodaviy  sifatlar  (kuch,  chaqqonlik,  dadillik,  chidamlilik, 
qat’iyatlik va b.)ni rivojlantirish; 
–  o’quvchilarda  axloqiy  sifatlar  (intizomlilik,  ma’suliyatlik,  jamoa  bilan 
bo’lish kabilar)ni tarbiyalash; 
–  o’quvchilarda  jismoniy  tarbiya  va  sport  bilan  doimiy,  muntazam 
shug’ullanish ehtiyojini shakllantirish; 
–  o’quvchining  jismonan  sog’lom  bo’lishini  ta’minlash,  shaxsiy  gigiena 
qoidalariga  amal  qilishga  odatlantirish,  o’z  sog’ligiga  ongli  munosabatni 
tarbiyalash. 
O’rta  maxsus,  kasb-hunar  ta’limi  muassasalarida  tashkil  etiladigan 
jismoniy  tarbiya  uning  chaqiriqqa  qadar  boshlang’ich  tayyorgarlik  bilan 
bog’liqligiga ko’ra o’ziga xos harakter kasb etadi.
 
 O’quvchilarning  jismoniy  madaniyat  (kamolot)ga  erishganlik  darajasini 
quyidagi mezonlar asosida belgilash mumkin:  
1) jismoniy harakat ko’nikmalariga egalik;  
2) jismoniy mehnat qilish qobiliyatining rivojlanganligi;  
3) jismoniy kamolotning aks etishi;  
4)  o’quvchilar  tomonidan  jismonan  rivojlangan  idealning  tanlanganligi  va 
undan namuna olish yo’lida amaliy harakatlarning tashkil etilayotganligi. 
Chaqqonlik,  epchillik,  chopqirlik,  egiluvchanlik,  kuchlilik,  chidamlilik, 
sabrlilik,  irodalilik,  kuchli  harakterga  egalik  kabi  sifatlar  shaxsning  jismonan 
kamolotga yetganligini ifodalaydi. 
 
Jismoniy  tarbiya  vositalariga  gimnastika,  o’yin,  turizm,  sport,  tabiat  shu 
bilan  birga  tabiiy  kuchlar(quyosh,  havo,  suv),  bundan  tashqari  gigienik  omillar 
(kun tartibi va dam olish, ovqatlanish) tashkil qiladi. Jismoniy tarbiya metodlariga 
jismoniy  mashqlar,  trenirovka,  tushuntirish,  namuna  hamda  musabaqa  kiradi. 
Jismoniy 
tarbiya 
metodlari 
yordamida 
o’quvchilarda  jismonan  to’g’ri 
rivojlanishlari uchun zarur bo’lgan bilim, ehtiyoj va shaxsiy sifatlar shakllanadi. 
Jismoniy  tarbiyani  tashkil  etishning  asosiy  shakli  bu  jismoniy  tarbiya 
darslari  hisoblanadi.  Jismoniy  tarbiya  darslarida  harakatli,  xalq  va  sport 
o’yinlaridan keng foydalaniladi. 
Jismoniy tarbiya o’quvchilarda sog’lom turmush tarzini shakllantirish bilan 
uzviy  bog’liq.  Bolalar  va  o’smirlar  orasida  chekish,  spirtli  ichimliklarni  iste’mol 
qilish, narkotik  moddalarni  qabul qilish kabi  salbiy  odatlarni shakllanishini oldini 
olishda jismoniy tarbiyaning ahamiyati katta.