Biolog 10 indd

Proterozoy  erasi
  2000  mln  yil  davom  etgan.  Tog‘  hosil  bo‘lish  ja-
rayonlari  jadal  kechgan.  Natijada  ko‘pgina  quruqliklar  hosil  bo‘lgan.  Bu 
erada  bak teri yalar,  suvo‘tlari  avj  olib  rivojlangan.  Qirg‘oqqa  yaqin  joyda 
ha yot kechi ruv chi suvo‘tlarida tana tabaqalashib, uning bir qismi substratga – 
biron  sirt  yuzasiga  joylashib,  boshqa  qismi  esa  fotosintezni  amalga  oshirish  -
ga  moslashgan.  Havo  va  suvning  kislorod  bilan  to‘yinishi  oqibatida  aerob 
organizmlar  paydo  bo‘lgan.  Proterozoy  oxiriga  kelib,  ko‘p  hujayrali 
organizmlar  rivojlanadi.  Kovakichlilar,  yassi  chuvalchanglar,  keyinchalik 
halqali  chuvalchanglar,  molluskalar,  bo‘g‘imoyoqlilar  paydo  bo‘ladi. 
Proterozoy  erasida  ro‘y  bergan  aromorfoz  tipidagi  yirik  o‘zgarishlarga 
ikki  tomonlama  simmetriyali  hayvonlarning  kelib  chiqishini  misol  qilib 
keltirish mumkin. Bu ular tanasi oldingi va keyingi, yelka va qorin qismlariga 
bo‘linishini  ta’minlaydi.  Oldingi  qismida  sezgi  organlari,  nerv  tugunlari 
bo‘ladi. Hayvonlarning yelka tomoni esa himoya qilish funksiyasini bajaradi, 
qorin  tomoni  harakatlanish  va  oziq  tutishni  ta’minlaydi.  Proterozoy  erasining 
oxiriga  kelib  dastlabki  xordali  hayvonlar  –  bosh  skeletsizlar  kenja  tipi  paydo 
bo‘lgan.