F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

5.6. Suvning fizikaviy va organoleptik xossalarini aniqlash. 

   

Suvning  fizikaviy  xossalariga  uning  harorati  va  tiniqligi  kiradi.  Suv 

harorati  termometrlar  yordamida  bevosita  namuna  olish  vaqtida  aniqlanib, 

kuzatuv xatiga yoziladi. Ichimlik suvining harorati 7-12

o

C bo’lishi kerak. 

   

Suvning  loyqaligi  uning  tarkibidagi  muallaq  moddalarning  miqdoriga 

bog’liq va mg/l da ifodalanadi. Davlat Standarti 950-2011 bo’yicha loyqalik - 1,5 

mg/l  dan  oshmasligi  kerak.  Agar  bundan  oshsa,  suvning  tiniqligi  pasayadi, 

shuning uchun suvning loyqaligi haqida tiniqlik ko’rsatkichi bilan baholanadi.  

Suvning tiniqligi - bu tubi tiniq bo’lgan silindrga solingan suv bo’lib, uning tagiga 

qo’yilgan shriftni o’qish mumkin bo’lgan suv ustunining balandligidir (bosmada 

aniq yozilgan harflar yoki sonlar). 

   

Suvning  tiniqligini  aniqlash  uchun  tekshiriluchii  suv  maxsus  silindr 

(maxsus suv to’kish jo’mragi bo’lgan Gener silindri)ga suv solinadi (5.6.1.-rasm). 

Silindri tubiga 2,5-4sm  masofada 

Snellen 

shrift qo’yiladi va silindar yuqorisidan 

suv  ustuni  orqali  shriftni  o’qiladi  (5.6.2.-rasm).  Agar  harf  yoki  raqamlar 

o’qilmasa jo’mrak orqali harflar ko’ringuncha suv to’kiladi. Chizg’ich yordamida 

silindrdagi  suv  ustuni  o’lchanadi  va  bu  suvning  tiniqligi  bo’ladi  (

5.6.3.-rasm

). 

Sifatli  ichimlik  suvi  uchun  suvning  tiniqligi  30santimetrdan  kam  bo’lmasligi 

kerak. 

---

 

229 

 

                  

  

        5.6.1.-rasm. Gener silindri                                     5.6.2.-rasm. Snellen shrift

 

 

 

 

5.6.3.-rasm. Suvning tiniqligini aniqlash 

   

Suvning  hidi  20

o

C  haroratda,  zaruriyat  bo’lsa  -  60

o

C  da  aniqlanadi.  Suv 

hidini  aniqlash  uchun  og’zi  zich  yopiladigan  kolbaning  2/3  hajmi  suv  bilan 

to’ldiriladi,  jadal  chayqatiladi  va  idish  og’zini  ochib  hidlanadi  (

5.6.4.-rasm

). 

Hidni  sifati  va  tabiati  aniqlanishi  zarur.  Sifati  so’z  orqali  va  miqdori  ballarda 

baholanadi. 1 ball - juda kuchsiz hid, 2 ball - uni hamma sezavermaydi, kuchsiz 

hid, 3 ball - sezilarli, 4 ball - kuchli, 5 ball - juda kuchli hid. Ichimlik suvi uchun 2 

ball belgilangan.  

Hidning sifati qanday hid ekanligiga bog’liq, masalan, balchiq, baliq, 

kimyoviy moddalar hidi kabi. 

---

 

230 

 

 

 

 

5.6.4.-rasm. Suv hidini aniqlash 

   

Suvning ta’mi faqat suvning sifatiga shubha tug’ilmaganda ichib ko’rish 

orqali  baholashga  ruxsat  etiladi.  Buning  uchun  suvning  harorati  5

0

C  dan  past 

bo’lmasligi va bir xo’plam suvni og’izga olib, 2-3 sek. davomida ushlab turiladi 

va  tuflab  tashlanadi  (

5.6.5.-rasm

).  Suvning  ta’mi  ham  hidi  kabi  sifati  (achchiq, 

shirin, nordon va h.k.) va miqdori bo’yicha (ballarda) baholanadi. 

  

   

 

5.6.5.-rasm. Suvning ta’mini aniqlash 

   

Suvning  rangliligi  graduslarda  ifodalanib,  tekshiriluvchi  suvni  rangi 

bo’yicha rangli shkalaga taqqoslash orqali baholanadi. Davlat Standarti bo’yicha 

20

o

  dan  oshmasligi  lozim.  Toza  suv  va  bizning  respublikamizdagi  suv  tarqatish 

tarmoqlaridagi  suv  rangsiz  hisoblanadi  (Ukraina  va  Rossiya  davlatlariga 

taqqoslaganda),  chunki bizdagi suv  tarkibida  gumus  ya’ni  organik  chirindi  izlari 

deyarli  yo’q.  Suvda  qandaydir  rang  paydo  bo’lsa,  uning  ifloslanishidan  dalolat 

beradi.  Shuning  uchun  suvning  rangini  aniqlash  uchun  toza  probirkaga 

---

 

231 

 

tekshiriluvchi  suv  namunasi  solinadi  va  shu  miqdordagi  distillangan  suv  bilan 

taqqoslanadi (oq fonda yuqoridan pastga qarash orqali).