bilan o ‘rgatilar edi. O 'zbekch a sin f m uallim lari tovush m etodi oson va
qulayligini am alda o ‘z ko'zlari bilan ko'rgan lar va asta-sekin tovush
m etodini o 'z sinflariga tatbiq eta boshlaganlar.
2.
XIX asrning oxiridan boshlab Rossiyadan M arkaziy Osiyoga kel
gan tata r m uallim lari, ya’ni jad id lar tovush m etodida xat-savod o 'rg ata
boshlagan edilar, o radan k o 'p o 'tm ay , bir qancha m ahalliy muallimiqx
ular kabi yangi m aktablar ochadilar va bolalarga xat-savodni tovusTi
m etodi asosida o 'rg ata boshlaydilar.
Shunday qilib, O 'rta Osiyoda tovush m etodi asta-sekin hijo m eto -
dining o 'rn in i egallay boshlagan.
M a’lumki, tovush m etodi bilan xat-savod o'rgatishga Rossiyada
K .D .U sh in sk iy asos solib, u sintetik tovush m etodini q a t’iy him oya
qilgan.
Tovush m eiodi bilan savod o'rgatilganda, so 'zn in g eng kichik
bo'lagi, ya'ni nutq tovushlari asos qilib olinadi. S o 'zning m a ’nosini
o'zg artira oluvchi har bir tovush yozuvda h a rf orqali ifodalanishi:
so'zda tovushlar alm ashinishi, ortishi yoki kamayishi natijasida boshqa
bir yangi so'z hosil bo'lishi m um kinligi bolalar ongiga yetkaziladi.
Keyingi yillarda ham xat savod tovush m etodida o'rgatilm oqda. A toq
li m etodistlar (S. P. Redazubov, A. I. Voskresenskaya, K. Qosim ova,
Y .A bdullayev, O. Sharafiddinov va boshq.) tovush m etodida xat-savod
o'rgatishni takom illashtirdilar.
Arab alilbosida yozuvni o ’rgatish qiyin bo'lgan. Bu alifbodagi harf
lar so'zda qo'llash o'rniga qarab, har xil shaklda yozilgan, bu yozuvni
o 'r a n i s h n i qiyinlasluirgan. Shuning uchun ko'p m aktablarda bolalarga
('■qish o'rgatilib yozuv o'rgatilm agan, chunki dom la va otinoyilarning
ko'pchiligi o 'q ish ni bilib, yozishni bilm agan.
Eski m aktabda yozish chiziqsiz tekis o q qog'ozga dastlab y o 'g 'o n ro q
savag'ich qalam da o'rgatilgan; bolalar yozishni o zroq o'rganganlaridan
keyin qam ish qalam da ham yozishgan, ularga ruchkada yozishga ruxsat
etilm agan.
Yozishni o'rgatish alifbo tartibida harflam ing alohida-aloh ida
shaklini yozdirishdan boshlangan. A w al
alifax
yozish o'rgatilgan, keyin
o'.xshash shaklli harflar bandlarga bo'lin ib , o'xshash unsuri b o 'lm a-
ganlari esa ayrim -ayrim yozdirilgan. Ba’zi d om lalar ayrim harflam ing
elem entlarini yozishni ham alohida m ashq qildirganlar.
Shundan keyin harflarni nusxaga qarab alifbo tartibida katta-katta
qilib yozish (bu
Do'stlaringiz bilan baham: