38
муаммоларнинг ечимини топишга ҳаракат қилишга қодир. -бундан ташқари,
ХХ асрнинг охири ХХI аср бошлари бутун кишилик жамияти ривожида
бурилиш йиллари бўлганлиги маълум. Коммунистик мафкурага асосланган
социалистик тузумнинг деярли барҳам топиши ижтимоий фикр ривожида
катта ўзгаришларни тақозо этди. Шунга боғлиқ ҳолда постсоциалистик
маконда ташкил топган давлатларда давлат-ҳуқуқий қарашлар тубдан қайта
шакллана бошлади. Таъкидлаш жоизки, эски қарашлардан воз кечиш ва
янгиларини қабул қилиш ҳамда ўз қимматини йўқотмайдиган, умумэътироф
этилган қарашлар ва қоидаларни моҳиятини бугунги кун назари орқали қайта
мушоҳада этиш жараѐни осонликча кечмоқда, дейиш қийин. Давлат ва ҳуқуқ
тўғрисидаги қарашлар ва қоидаларнинг айримларини инкор этиш
(мас.синфий ѐндашув), айримларини қайта қараб чиқиш (давлат белгилари),
айримларини эса янгитдан қабул қилиш (глобализациянинг давлат ва ҳуқуқга
таъсири) ҳар бир тадқиқотчидан илмийлик ва объективлик тамойилларига
асосланиб иш юритишни талаб этади.
Бугунги кунда, давлат ва ҳуқуқ ҳодисаларига муносабат тубдан ўзгариб,
у турли қарашлар асосида объектив, холисона таҳлил этилмоқда; -Давлат ва
ҳуқуқга муносабат, бу икки ҳодисага нисбатан қарашлар ҳар бир даврда
ўзига хос эканлигини эътироф этиш зарур. Шунга мувофиқ, ―ҳар бир
даврнинг давлат ва ҳуқуқ ҳақида ўз қарашлари бор‖ деб айтиш мумкин. Айни
пайтда ҳар бир ҳуқуқшунос олим ва тадқиқотчи давлат ва ҳуқуқ ҳақида ўз
тасаввурига эгалигини ҳам назарда тутиш керак. Шу муносабат билан давлат
ва ҳуқуқга берилган ҳар қандай таърифда маълум маънода субъектив элемент
мавжудлигини инкор этиб бўлмайди. Шу ўринда Л. Гумпловичнинг ―Дунѐда
қанча давлатшунос ва файласуфлар мавжуд бўлган бўлса, шунча давлатнинг
таърифи ҳам мавжуд бўлган‖, деган фикрини эслаш ўринли1 . Дарҳақиқат,
ҳар бир олим давлатга таъриф беришда ўз дунѐқараши, юридик борлиқни
тушуниши даражаси ва сифатига асосланган ва ўзи яшаган давр
хусусиятларини ўзида ифодалаган ҳолда бу ишни амалга оширади. Ҳуқуқий
демократик давлат ғояси - ҳалқимизнинг асрлар давомида адолатли жамият,
адолатли қонунлар, адолатли суд тўғрисидаги орзуларининг ифодасидир.
Турон заминда адолатга, адолатли қонунларга асосланиб фаолият
юритадиган давлат ҳақидаги фикрлар асрлар давомида шаклланиб,
сайқалланиб келганлиги маълум. Форобий, Амир Темур, Алишер Навоий,
Заҳриддин Муҳаммад Бобур каби буюк аждодларимиз қонунга асосланган
адолатли жамият ҳақида теран фикрларни илгари сурганлар. А.Навоийнинг
давлат ва одил ҳукмдор ҳақидаги фикрлари ўша давр ва ўша макон учун
илғор қараш бўлганлиги аниқ. Шу муносабат билан ҳозирги замон
давлатлари ва улар силсиласида Ўзбекистоннинг тутган ўрни масаласи ҳам
ҳуқуқий таҳлил талаб этади. Ушбу ўқув курси глобаллашув жараѐнларининг
давлатга таъсири йўналишларини таҳлил этади.
Do'stlaringiz bilan baham: