Navoiy davlat konchilik instituti nukus filiali

Ko‘p ishlatiladigan kislota va ishqorlarning asosiy fizik-mexanik xossalari 
 
 
 
 
 
 
 
 
1-jadval 
№
 
Moddaning 
nomi 
va 
uning 
empirik 
formulasi
 
Fizik holati
 
Molekulyar 
massasi
 
Zichligi 
g/cm
3
 
Bug‘larining 
havoga 
nisbatan 
zichligi
 
Harorati, °S
 
Eruvchanligi
 
qaynash
 
erish
 
1  2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
1.  Sulfat 
kislota 
H
2
SO
4
 
Moysimon, 
yonmaydigan,  portlash 
xavfi bo‘lgan suyuqlik 
98,08 
1,834 
(98,3%  li 
eritma 
uchun) 
3,4 
330 
(98,3%  li 
eritma 
uchun) 
10,37  Har 
qanday 
nisbatdagi  suvda 
eriydi 
2.  Xlorid 
kislota 
HCI 
O‘tkir  hidli  rangsiz 
yonmaydigan  o‘yuvchi 
suyuqlik.  Havoda  oq 
tuman 
hosil 
qiladi. 
Ko‘pchilik  metallarni 
(Au, Ad, PI, Ta, Nb va 
boshqa 
ba’zilaridan 
tashqari) eritadi. 
36,46 
1,87 
(37%-li 
eritma) 
— 
minus 84  minus 
112 
Suvda eriydi 
3.  Nitrat 
kislota 
HNO
3
 
Rangsiz 
o‘yuvchi 
suyuqlik. 
Kuchli 
oksidlovchi 
(somon, 
qipiq va boshqa g‘ovak 
organik  materiallar  u 
tegishi 
bilan 
N02 
ajratgan  holda  yonib 
ketadi.  Au,  Pt,  Rh,  Ir 
dan  tashqari  barcha 
metallarga ta’sir qiladi. 
Spirt  va  skipidar  u 
bilan 
kontaktda 
portlaydi. 
63,01 
1,502 
— 
83,8 
minus 
42 
Suvda 
cheksiz 
eriydi 
 
O‘yuvchi  natr 
NaOH 
Juda  gigroskopik  oq 
shaffof 
modda. 
Kuchli  asos.  Havoda 
Na
2
C0
3
 ga o‘tadi  
40,00 
2,13 
— 
1378 
320 
Suvda 
eriydi 
107g/100g  (20°S 
da) 
 
 
 
 

---

 
         2-Amaliy mashg’ulot 
Mavzu: Suyuq ammiakning yerdagi omborlari uchun xavfsizlik
 
qoiidalari. 
 
Qoidalar suyuq ammiak omborlarini loyihalashtirishi, qurilishi, saqlanishi va 
ishlatilishi  bilan  shug‘ullanuvchi  vazirliklar,  jamiyatlar,  korxonalar  va  tashkilotlar 
uchun,  ularning  tashkiliy-huquqiy  va  mulkiy  shaklidan  qat’i  nazar,  hamda  yakka 
tartibdagi ishbilarmonlar uchun bajarilishi majburiydir. 
1.  Ushbu  suyuq  ammiakning  yerdagi  omborlari  uchun  xavfsizlik  Qoidalari 
(matn bo‘yicha bundan so‘ng — Qoidalar) quyidagilarga taalluqlidir: 
suyuq  ammiakni  saqlash  uchun  yangidan  loyihalashtirilayotgan,  qayta 
ta’mirlanayotgan va amalda ishlatilayotgan omborlarga; 
ammiakni  sanoatda  muzlatkich  qurilmalarda  yoki  boshqa  maqsadlar  uchun 
ishlatiluvchi  yoki  tovar  mahsulot  ishlab  chiqish  uchun  yordamchi  material  yoki 
xomashyo  sifatida  uni  ishlatadigan,  ammiak  ishlab  chiqaradigan  korxona  hududida 
joylashgan zavod omborlariga; 
port  oldidagi  zavodlarda  yoki  suv  transporti  bazalarida  joylashgan 
omborxonalariga; 
korxona  hududi  tashqarisida  joylashgan  va  temir  yo‘l  sisternalaridan  suyuq 
ammiakni  qabul  qilish,  uni  rezervuarlarda  saqlash  va  avtotsisternalarda 
iste’molchilarga tarqatish uchun moslashtirilgan rels oldi omborlariga; 
qishloq xo‘jaligining ichkaridagi omborlari; 
qishloq xo‘jalik tumanlari hududlarida; 
2.  Ammiak  uzatuvchilardan  ammiak  oluvchi  qishloq  xo‘jalik  tumanlarida 
joylashgan tarqatish bekatlari. 
3. Ushbu Qoidalar ballondagi ammiak omborlariga va avtomatlashtirilgan yer 
osti omborlariga taalluqli emas. 
4.  Amaldagi  va  qurilayotgan  omborlarni  ushbu  Qoidaga  mos  keltirish  tartibi 
“Sanoatkontexnazorat”  Davlat  inspeksiyasi  bilan  kelishilgan  holda  korxona  rahbari 
tomonidan aniqlanadi. 
5.  Suyuq  ammiakning  har  bir  ombori,  ushbu  Qoida  talablariga  javob 
beradigan va belgilangan tartibda tasdiqlangan loyiha hujjatlariga ega bo‘lishi kerak. 
6.  Suyuq  ammiak  omborlari  —  portlash  xavfi  bor  va  kimyoviy  xavfli 
obyektlardir.  Ularda  olib  borilayotgan  ishlarga,  sanoat  xavfsizligini  va  xodimlarni 
kasbiy tayyorgarligini ta’minlash bo‘yicha qo‘shimcha oshirilgan talablar qo‘yiladi. 
7.  Ishlayotgan  va  ishga  tushiriladigan  omborlar  uchun  texnologik 
reglamentlar belgilangan tartibda ishlab chiqilishi va tasdiqlanishi kerak. 
8.  Yangi  obyektlarni  ishga  tushirish  loyiha  hujjatlari,  reglamentlar  va 
yo‘riqnomalar mavjud bo‘lmasa, ruxsat berilmaydi. 
9.  Omborlarni  boshqarish  markaziy  shoxobchasida  quyidagi  asosiy  hujjatlar 
bo‘lishi kerak: 
omborning texnologik chizmasi; 
ishlayotgan xodimlarning ish joylari bo‘yicha yo‘riqnoma; 

---

 
texnika  xavfsizligi,  yong‘in  xavfsizligi,  ishlab  chiqarish  sanitariya  bo‘yicha 
sexlarning yo‘riqnomasi; 
zaglushkalarni hisobga qo‘yish va hisobdan chiqarishni hisobga (qayd qilish) 
olish jurnali; 
avariya vaziyatlari kengayib ketishiga yo‘l qo‘ymaslik rejasi; 
smenalarning jurnallari.