1- mavzu: Iqtisodiy geografiya fanining

2.  Iqtisodiy  geografiyaning  nazariy  asoslari. 
Sobiq  sovet 
iqtisodiy geografiyasi o„zining geografik tadqiqotlarida asosan tarixiy – 
sotsial  tahlil  tafsilotlariga  yondoshgan.  Iqtisodiy  geografiya  o„zining 
geografik  tadqiqotlarini  tarixiy  –  sotsial  tahlillar  asosida  tuzib,    xalq 
xo„jaligi  tarixi  va  sovet  davrida  shakllangan  tarixiy  geografiyadan 
(o„tgan  tarixiy  davrlarda  ishlab  chiqarishni  joylashtiradi)  farq  qiladi. 
Xalq  xo„jaligi  tarixi  va  tarixiy  geografiyadan  farq  qilib,  iqtisodiy 
geografiya  ishlab  chiqarish  kuchlarini  zamonaviy  joylashtirishni 
o„rgatadi.  Bu  borada  albatta  iqtisodiy  geografiya  hozirgi  davrda  ishlab 
chiqarishni  joylashtirish  masalalarida  tarixiy  materiallarga  (ayniqsa 
sanoat  va  qishloq  xo„jaligi  mintaqalari,  transport  yo„llari,  aholini 
joylashtirish,  shaharlar,  mehnatga  layoqatli  aholi  va  boshqalarga 
nisbatan)  yondoshadi,  hamda  uning  rivojlanish  darajasini  va 
dinamikasini  aniqlash  va  solishtirish  mahsadida  unga  baho  beradi  va 
insonni  tabiiy  muhitga  ta‟sirini  tahlil  qiladi.  Bu  borada  u  o„ziga  xos 
bog„langan tizimni, ya‟ni tabiat – jamiyat – xo„jalik – ekologiyani tadqiq 
qiladi. 
Ayrim  jihatlarini  o„rganish  borasida  iqtisodiy  geografiya  ikki 
qismga  –  umumiy  tarmoqlar  va  rayonlar  qismiga  bo„linadi.  Umumiy 
qismda  tizimning  umumiy  masalalari,  mamlakatlarning  xo„jalik, 
geografiyasi  va  asosiy  tarmoqlar  qismida  sanoat,  qishloq  xo„jalik, 
transport  tarmoqlari  alohida  yoritiladi.    Rayonlar  qismida  esa 
o„rganilayotgan  mamlakatning  ayrim  hududlari  xo„jaligi  va  iqtisodiy 

---

 
5 
rayonlar  o„rganiladi.  Mamlakatlarni  majmuali  o„rganishda  uchala  qism 
ham  o„zaro  bir-birini  to„ldiradi.  Ayni  vaqtda  mamlakatlar  xo„jaligi  va 
uni  tarmoqlarini  tadqiqot  qilishdagi  umumiy  masalalarni  o„rganish 
o„rganilatgan  mamlakat  ayrim  hududlari  va  iqtisodiy  rayonlari 
xo„jaligini o„rganishda juda zarur shart – sharoit hisoblanadi. 
Iqtisodiy  geografiya  ishlab  chiqarishni  joylashtirishni  o„rgana 
borib,  xududiy  ishlab  chiqarish  majmualarini  shakllantirishi  va 
rivojlantirishini keng  ko„lamda tadqiq qiladi. Xududiy ishlab chiqarish 
majmualari – bu tabiiy va sotsial – iqtisodiy sharoit, tarixiy xususiyat va 
iqtisodiy  geografik  o„ringa  ega  bo„lgan  aniq  xududda  ishlab  chiqarish 
tarmoqlarining uyg„unlashganligidir. 
3