Тошкент-2021 3 Апрель 2021 10-қисм Тошкент апрель 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Фримен Э., Фримен Э.
 
Изучаем HTML, XHTML и CSS Head First HTML with CSS & 
XHTML. – П.: «Питер», 2010. 
2. https://www.web-canape.ru - sayt materiallaridan olindi.
3. https://ru.wikipedia.org/wiki/Sound_Forge - sayt materiallaridan olindi.

---

117
Апрель 2021 10-қисм
Тошкент
SHAXSNING IJTIMOIY MOSLASHUVIGA PSIXOLOGIK AJRALISHNING TA’SIRI
Musinova Nozira Mirzadjanovna
Buxoro Davlat Universiteti magistranti
Annatatsiya:
Inson rivojlanishi – juda murakkab jarayon. U tashqi ta’sirlar hamda ichki kuchlar 
ta’sirida sodir bo‘ladi. Tashqi omillarga insonni o‘rab turgan tabiiy va ijtimoiy muhit, shuningdеk 
bolalarda muayyan xislatlarni shakllantirish bo‘yicha maqsadga yo‘naltirilgan faoliyat kiradi. 
Ichki omillarga esa biologik, irsiy omillar kiradi. Shunday ekan bu maqolada aynan tashqi omillar 
haqida gaplashamiz:yani insonning har tomonlama ijtimoiy moslashuvi bu avvalam bor oilada 
boshlanadi. Shu sababdan shaxsning ijtimoiy moslashuvi nima ? Ajralish va uning oqibatlarini 
ko‘rib chiqamiz.
Kalit so‘zlar: 
Ijtimoiy moslashuv - bu insonning ayrim biosotsial funktsiyalarni bajarish 
qobiliyatini aks ettiruvchi, Davlatning integral ko‘rsatkichi hisoblanadi. Ya’ni tòliqroq qilib 
aytadigan bo‘lsak:
● Boshqalar bilan munosabatlar va aloqalarning butun tizimi;
● Boshqalarning rol kutishlariga muvofiq xatti-harakatlarning o‘zgaruvchanligi (mosla-
shuvchanligi);
● Atrofdagi voqelik va o‘z organizmini etarli darajada idrok etish;
● Ishlash, o‘qish, bo‘sh vaqt va dam olishni tashkil etish qobiliyati;
Ijtimoiy moslashuv jarayonida nafaqat shaxsni yangi ijtimoiy sharoitlarga moslashishi, 
balki uning ehtiyojlari, qiziqishlari va intilishlarini amalga oshirish ham amalga oshiriladi. 
Shaxsiyat yangi ijtimoiy muhitga kirib, uning to‘laqonli a’zosiga aylanadi, o‘zini tasdiqlaydi 
va individualligini rivojlantiradi. Ijtimoiy moslashuv natijasida jamiyatda qabul qilingan aloqa, 
xulq-atvor va obyektiv faoliyatning ijtimoiy sifati shakllanadi, shu tufayli inson o‘z intilishlarini, 
ehtiyojlarini, qiziqishlarini amalga oshiradi va o‘zini o‘zi belgilay oladi.
Gap nikoh-oila munosabatlari haqida borar ekan, shubhasiz jiddiy muhokama qilinadigan 
masalalar qatorida nikoh-oila munosabatlarining buzilishi, er-xotinlarning ajralish muammosi 
turadi. Nima uchun oilalar buziladi ? Ajralish o‘zi nima ? Ajralish bu yaxshimi yoki yomonmi 
? Oilalarning ajralishiga yo‘l qo‘yish kerakmi ? Ajralish muammosi hozirgi zamon insoniyat 
jamiyatining eng muhim ijtimoiy muammolaridan biri hisoblanadi. Shuning uchun chet ellarda ham, 
O‘zbekistonda ham ajralish muammosini o‘rganishga keng ilmiy jamoatchilik e’tibori qaratilib 
kelinmoqda. Chunki oilalarning buzilishi tufayli nafaqat shu ajralishgan er-xotin va ularning 
farzandlari, balki jamiyat ham ko‘p zarar ko‘radi. Ajralishlar ko‘plab noxush hodisalar: noto‘liq 
oilalar sonining ortishi, bolalar va o‘smirlar o‘rtasida qonunbuzarlikning ko‘payishi, pedagogik 
nazoratsiz qolgan bolalar sonining ortishi, yolg‘izlik, sobiq er-xotinlar va qarindoshlarning o‘zaro 
munosabatlarining yomonlashuvi kabilarning yuzaga kelishiga sabab bo‘lishi mumkin.
Ajralishlarning eng salbiy tomoni o‘sib kelayotgan yosh avlodning psixologik moslashuviga 
yomon ta’sir ko‘rsatadi. Shu sababdan, ota-onalarining ajrashishidan keyin bolalarning psixologik 
moslashuviga ta’siri o‘rganildi. Bunda alohida oilalardan hamda ajrashmagan oila bolalarida 
o‘tkazildi.
Ijtimoiy qo‘llab-quvvatlovchi o‘zgaruvchilar buzilmagan oilalar farzandlariga qaraganda 
ajralgan oilalar bolalarining psixologik holatini taxmin qilishda ko‘proq yordam beradi. 
Daromadning yetishmasligi, oilaviy hayotdan qoniqmaslik, qo‘llab-quvvatlash tarmog‘ining 
zichligi va salbiy o‘zaro ta’sirning yuqori darajasi bolalarning xulq-atvoridagi muammolarni 
yuzaga keltiradi.
Ajralishning bolalarga ta’sirini o‘rgangan so‘nggi tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, ajralish 
bolalarida ko‘rilgan ko‘plab psixologik alomatlar ajralishdan oldingi yillarda hisobga olinishi 
mumkin. So‘nggi o‘n yil ichida, shuningdek, bolalar va o‘spirinlarning moslashuviga, shu 
jumladan, oilaviy mojaro va zo‘ravonlik va shu bilan bog‘liq ota-onalarning xulq-atvoriga katta 
ta’sir ko‘rsatadigan nikohdagi murakkab o‘zgaruvchilarni baholash bo‘yicha tadqiqotlar katta 
darajada o‘sdi. Ushbu yangi adabiyot sud va klinik psixiatrlari uchun uylangan va ajrashayotgan 
oilalar bilan ishlashda provokatsion va foydali ma’lumotlarni taqdim etadi.
Ajrashgan ota-onalarning bolalari, guruh sifatida, hech qachon ajrashmagan ota-onalarning 
farzandlariga qaraganda ko‘proq moslashish muammolariga duch kelishsa-da, salbiy oqibatlarni 

---

118