Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

Sakrash 

– 

bu  bir  sifatning  boshqa  sifatga  aylanish  vaqti,  shakli,  usuli,  miqdor  o‘zgarishlarining 

uzluksizligi,  bosqichma-bosqichligidagi  uzilishdir.

Masalan,  sakrash  –  bu  Erda  hayotning  paydo  bo‘lishi, 

hayvonlar dunyosidan insonning ajralib chiqishi, bir ijtimoiy tuzum o‘rniga boshqa ijtimoiy tuzum kelishi, 

buyuk ilmiy va texnikaviy kashfiyotlardir. Har qanday sakrash rivojlanishda o‘tish davrini tavsiflaydi. O‘z 

tabiatiga ko‘ra u doim ziddiyatlidir, chunki

 

yangining tug‘ilishidan ham, eskining qarshiligidan ham dalolat 

beradi.

 

Inkorni-inkor. 

Inkorni-inkor  qonunining  mohiyati  nimadan  iborat?  Ayni  bir  atama  bunday  ketma-ket 

qo‘llanilishining  ma’nosi  nimada?  Inkor  kategoriyasi  rivojlanayotgan  ob’ekt  tarixidagi  bir  lahzanigina 

tavsiflaydi.  Bitta  inkor  harakati  o‘zgarish  qaysi  yo‘nalishda  yuz  berayotgani,  oldingi  va  keyingi  voqealar 

oqimida u qanday ahamiyatga ega ekanligini, yuz bergan voqeaning mazmunini aniqlash uchun doim ham 

imkoniyat yaratavermaydi. Boshqacha aytganda, inkorni-inkor tushunchasi rivojlanish jarayonining muhim 

xususiyatlarini  aniqlash  imkonini  beradi.  «Inkor»  va  «inkorni-inkor»  kategoriyalari  dialektikaga  Gegel 

tomonidan  kiritilgan  bo‘lib,  ayni  shu  mutafakkirning  sa’y-harakatlari  bilan  ular  umumiy  falsafiy 

kategoriyalar  maqomini  olgan.  Inkor  va  inkorni-inkor  kategoriyalaridan  Gegel  rivojlanishning  o‘ziga  xos 

xususiyatlarini  yoritish  vositasi  sifatida  foydalangan.  Gegel,  shuningdek,  uning  o‘tmishdoshlari  va 

izdoshlari ko‘rsatib bergan ba’zi bir o‘ziga xos xususiyatlarni ko‘rib chiqamiz. 

Birinchidan,  inkorni-inkor  rivojlanish  yo‘nalishini  ko‘rish  uchun  imkoniyat  yaratadi. 

Mazkur  hodisa 

taraqqiyot  yoki  tanazzul  alomati  ekanligini  bir  inkor

 

harakatining  o‘zidan  aniqlash  mushkul.  SHu  bois, 

                                                           

18

 Гегель Г.В. Наука логики. Т. 1. –М.: 1970 й. с. 467. 

---