Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

 

Ziddiyatlarning turlari. 

Ziddiyatlarning butun rang-barangligi turli asoslarga ko‘ra tasniflanadi. Xususan, 

1) namoyon bo‘lish shakliga ko‘ra – ichki va tashqi ziddiyatlar; 

2) rivojlanishdagi roliga ko‘ra – asosiy va ikkinchi darajali ziddiyatlar; 

3) vujudga kelish xususiyatiga ko‘ra – zaruriy va tasodifiy ziddiyatlar; 

4) jamiyatdagi tipiga ko‘ra – antagonistik va noantagonistik ziddiyatlar farqlanadi. 

Miqdor  o‘zgarishlarining  sifat  o‘zgarishlariga  o‘tishi  qonuni. 

Hodisalarga  makon–vaqt  mezoni  nuqtai 

nazaridan tavsif berish jarayonida «qaerda?»va «qachon?» savollari birinchi o‘ringa chiqadi. Ularni bilishga 

nisbatan  boshqa  bir  yondashuv  «nima?»  savoli  bilan  bog‘liq.  Ma’lum  joyda  va  ma’lum  vaqtda  mavjud 

bo‘lgan mazkur hodisa nimadan iborat? U qanday xossalar bilan tavsiflanadi? Boshqa hodisalardan uning 

farqi nimada va qay jihatdan ularga o‘xshash? Bunday savollarga javob hodisalarni sifat va miqdor jihatidan 

tavsiflash  orqali  beriladi.  Mazkur  tavsif  predmeti  sifat  va  miqdor  kategoriyalari  bilan  ifodalanadi.  Eng 

sinchkov  tahlil  ham  hodisada  sifat  yoki  miqdor  jihatidan  tavsiflash  mumkin  bo‘lmagan  narsani  aniqlash 

imkonini  bermaydi.  Binobarin,  sifat  va  miqdor  –  hodisaning  qoldiqsiz  «parchalanuvchi»  ikki 

tomonidir.Miqdor va sifat o‘zgarishlarining bir-biriga o‘tishi qonuni rivojlanish jarayonining mexanizmini 

yoritadi,  u  qay  tarzda  va  qanday  shakllarda  amalga  oshirilishini  ko‘rsatadi.  Bu  qonunning  xususiyatini,  u 

qanday  namoyon  bo‘lishi  va  amal  qilishini  aniqlash  uchun  uning  asosiy  tushunchalari:  sifat,  miqdor, 

me’yor, sakrashning mazmunini yoritish talab etiladi. 

Sifat 

narsalarga xos va ularning borlig‘i bilan ayniy bo‘lgan hamda ular- ni muayyan aloqalar tizimidagi 

boshqa  narsalardan  farqlash  imkonini  beradigan  o‘ziga  xos  xususiyatni  aks  ettiradi

.  Narsalarning  sifati 

ularning  chekliligi  bilan  uyg‘un  bog‘liq,  zero  mazkur  sifat  yo‘q  bo‘lishi  bilan  narsaning  o‘zi  ham

 

yo‘q 

bo‘ladi, u boshqa narsaga aylanadi. Sifat – narsaning ichki xususiyati, predmetni mazkur jihatdan farqlash 

uchun zarur va etarli bo‘lgan xossalar majmui.

 

---