426
Чорвачилик биноларининг шамоллатишда ҳаво орқали атмосферага зарарли
моддаларни доимий равишда чиқариб ташланади. Вентиляция чиқиндилари ўсимликлар
учун озуқа моддаларини ўз ичига олади ва энергия потенциалига эга бўлган
иккиламчи
энергия ресурслари бўлиб, улар кўп ҳолларда қайтариб бўлмайдиган даражада йўқолади,
атроф-муҳитга тарқалганда эса экологик вазиятни ёмонлаштиради. Шунинг учун
иккиламчи энергия ресурсларидан иссиқҳоналарда фойдаланиш чораларини зарур
ҳисобланади
[9].
Агар чорвачилик бинолари ва иссиқхоналарни механизациялаштирилган
ишлаб
чиқариш технологиялари ва техник воситаларини боғласак, атмосферага зарарли моддалар
чиқишини ҳамда иссиқлик энергиясининг асоссиз йўқотилишини камайтириш мумкин.
(1) ифодага (2) ифодани ҳавони зичлигини эътиборга олган ҳолда тенглаштириб,
чорвалардан ажраладиган СО
2
билан ўсимликларни озиқлантиришда иссиқҳонанинг
максимал майдонини қуйидаги формула орқали аниқлаймиз:
2
2
2
2
.
2
1
,
1, 25
1, 25
(
)
CO
СО
СО
ис
ф
ф
L
с п
F
м
П
П
с
с
(3)
бу ерда:
2
СО
- чорвалардан карбонат ангидрид миқдорининг ажралиш вақти, соат;
-
ҳавонинг зичлиги,
3
/
кг м
; Ҳисоблашларда
2
10
СО
ф
соат
деб ҳисоблаш мумкин.
Юқоридагиларни эътиборга олиб 40 бош чорвалар парвариш қилишга мўлжалланган
бинодан чиқадиган карбонат ангидридли ҳавони иссиқҳона орқали циркуляция қилишда
иссиқҳона майдонини қуйидагича ҳисоблаймиз:
2
2
.
0,106 40 1,97 10
209
1, 25 0, 032 10 (3 2)
ис СО
F
м
.
Демак бир бош чорва учун ўртача 6 м
2
майдон зарурлигини [8] эътиборга олиб 40
бош чорвалар учун бинонинг майдони 240 м
2
ни ташкил этган ҳолда, чорвалардан
ажраладиган карбонат ангидрид иссиқҳонадаги ўсимликлар учун озуқа манбаи бўлиб, 209
м
2
майдонли иссиқҳонанинг карбонат ангидридга бўлган эҳтиёжини тўлиқ қоплайди.
Аввало чорвалардан ажраладиган эркин иссиқлик оқимини утилизация қилиш
орқали қанча майдонли иссиқҳонанинг иссиқлик юкламасини қоплашимизни кўриб
чиқамиз. Бунда биз чорвачилик биноси ва иссиқҳона ўртасидаги ҳаво алмашинуви сарфини
юқоридаги каби карбонат ангидридга бўлган эҳтиёжида ҳисобланган ҳаво сарфи орқали
қараймиз яъни,
2
3
3
4240
/
1,18
/
CO
L
L
м соат
м с
.
Чорвачилик биносининг иссиқлик балансини тузиб чиқамиз [10]:
.
0
вен
чор тўс
буг
чор
Q
Q
Q
Q
(4)
бу ерда:
вен
Q
- чорвачилик биноси ва иссиқҳона орқали вентиляцияланадиган ҳаво орқали
йўқотиладиган иссиқлик, Вт;
.
чор тўс
Q
- чорвачилик биносининг девор тўсиқлари орқали
йўқотиладиган иссиқлик, Вт;
буг
Q
- чорвачилик биносининг
нам сиртидан намликнинг
буғланишига сарфланадиган иссиқлик, Вт;
чор
Q
- чорвалардан эркин ажраладиган иссиқлик,
Вт.
Чорвачилик биноси ва иссиқҳона орқали вентиляцияланадиган ҳаво орқали
йўқотиладиган иссиқликни қуйидаги формула орқали ҳисоблаш мумкин:
(
)
вен
чор
ис
Q
L
c t
t
, (5)
бу ерда
L
- чорвачилик биноси ва иссиқҳона ўртасидаги ҳаво алмашинув сарфи,
3
/
м с
;
3
1,293
/
кг м
- ҳавонинг зичлиги;
0
1005
/(
)
c
Ж кг С
- ҳавонинг солиштирма иссиқлик
сиғими;
чор
t
- чорвачилик биносидаги ҳаво ҳарорати,
0
С
;
ис
t
- иссиқҳонадаги ҳаво ҳарорати,
0
С
.
427
Чорвачилик биносининг девор тўсиқлари орқали йўқотиладиган иссиқликни 3
қисмга яъни, бино деворлари, пол қисми ва потолок орқали йўқотишларга бўлиб,
қуйидагича ёзамиз [10]:
.
(
)
(
)
(
)
дев
пол
пот
чор тўс
дев
пол
пот
чор
таш
чор
таш
чор
таш
дев
пол
пот
F
F
F
Q
Q
Q
Q
t
t
t
t
t
t
R
R
R
, (6)
бу ерда:
2
138
дев
F
м
,
2
240
пол
F
м
,
2
240
пот
F
м
- мос равишда
чорвачилик биносининг
девори, пол қисми ва потолок қисмининг юзаси;
2 0
1,34(
) /
дев
R
м
С Вт
,
2 0
4, 46(
) /
пол
R
м
С Вт
,
2 0
2, 79(
) /
пот
R
м
С Вт
- мос равишда чорвачилик биносининг
девори, пол қисми ва потолок қисмининг термик қаршилиги;
таш
t
- ташқи ҳаво ҳарорати,
0
С
.
Оғирлиги
300
m
кг
бўлган чорвадан ажраладиган сув буғи миқдори
1
340 /
W
г соат
(1-жадвал). Бинонинг нам сиртидан буғланишни ҳисобга олувчи
коэффициенти
0, 25
га тенг. Бинонинг нам сиртидан буғланадиган намлик (поллар,
суғоришдан,
озиқланишдан
ва
бошқалардан)
0, 25 13600 3400 /
0, 00094
/
буг
ч
W
W
г соат
кг с
.
Чорвачилик биносининг нам
сиртидан намликнинг буғланишига сарфланадиган иссиқликни қуйидагича ҳисоблаймиз:
буг
б
буг
Q
r W
(7)
бу ерда,
2,455
/
б
r
МЖ кг
- буғланишнинг яшириш иссиқлиги.
Биш бош чорвадан эркин иссиқлик оқими 1-жадвал асосида
.
593
чор
q
Вт
.
Чорвалардан эркин ажраладиган иссиқлик оқимини қуйидаги формула орқали
ҳисоблаймиз:
.
чор
чор
Q
п q
(8)
(5), (6), (7), (8) ифодаларни (4) ифодаги қўйиб баланс тенгламасини қуйидагича
ёзамиз:
.
(
)
(
)
(
)
(
)
0
дев
пол
пот
чор
ис
чор
таш
чор
таш
чор
таш
б
буг
чор
дев
пол
пот
F
F
F
L
c t
t
t
t
t
t
t
t
r W
п q
R
R
R
(9)
(9) тенгламани ечишда ташқи ҳаво ҳароратини
0
6
таш
t
С
ва иссиқҳонанинг
ҳароратини
0
18
ис
t
С
ҳол учун чорвачилик биноси ҳароратини ҳисоблаймиз:
.
(
)
дев
пол
пот
чор
ис
таш
б
буг
дев
пол
пот
чор
дев
пол
пот
дев
пол
пот
F
F
F
п q
L
c t
t
r W
R
R
R
t
F
F
F
L
c
R
R
R
(10)
Юқоридаги қийматларни (10) ифодага қўйиб, чорвачилик биноси ичидаги ҳаво
ҳароратини ҳисоблаймиз:
6
0
138
240
240
40 593 1,18 1, 293 1005 18 (
) ( 6) 2, 455 10 0, 00094
1,34
4, 46
2, 79
26,8
138
240
240
1,18 1, 293 1005
1,34
4, 46
2, 79
чор
t
С
.
Чорвачилик биносидаги ҳаво ҳарорати
0
26,8
чор
t
С
бўлган ҳол учун иссиқҳона
орқали ҳаво алмашинуви бўлгандаги иссиқҳонанинг минимал майдонини ҳисоблаймиз.
Аввало иссиқҳонанинг иссиқлик балансини тузиб оламиз [11]:
.
0
ис тўс
инф
нур
вен
Q
Q
Q
Q
(11)
бу ерда,
.
ис тўс
Q
- иссиқҳона тўсиқлари орқали йўқотиладиган иссиқлик, Вт;
инф
Q
-
инфилтрация орқали йўқотиладиган иссиқлик, Вт;
нур
Q
- қуёш нурланиши орқали
428
иссиқҳонага тушадиган иссиқлик, Вт;
вен
Q
- вентиляция орқали чорвачилик биносидан
келтириладиган иссиқлик, Вт.
Адабиётларда кўратилишича инфилтрация орқали йўқотиладиган иссиқлик,
иссиқҳона тўсиқлари орқали йўқотиладиган иссиқликнинг 10-11 % га тенг бўлиб, одатда
ушбу йўқотилган иссиқликларни қуйидаги кўринишда ёзиш мумкин [12]:
.
(
)
ис тўс
инф
ис
ис
таш
Т
инф
Q
Q
k F
t
t
К К
(12)
бу ерда,
k
- иссиқҳона беворининг иссиқлик узатиш коэффициенти бўлиб, икки қаватли
плёнка учун 5,8 га тенг,
2 0
/(
)
Вт м
С
;
ис
F
- иссиқҳона майдони, м
2
;
Т
К
- тўсиқ
коэффициенти бўлиб, ярим цилиндрик шаклдаги иссиқҳоналар учун
1, 4
Т
К
га тенг;
инф
К
- инфилтрация коэффициенти бўлиб,
1,11
инф
К
га тенг;
,
ис
таш
t
t
- мос равишда иссиқҳона
ва ташқи ҳаво ҳароратлари,
0
С
.
Қуёш нурланиши орқали иссиқҳонага тушадиган иссиқликни қуйидаги
формула
орқали ҳисоблаймиз:
нур
нур
п
проп
ис
Q
q
к
F
(13)
бу ерда
нур
q
- сутка давомида ер юзасига тушадиган қуёш нурланиши бўлиб кўрилаётган
минтақа учун ўртача
2
200
/
нур
q
Вт м
га тенг;
п
проп
к
- мос равишда иссиқҳона тиниқ
қопламасининг ўтказиш ва ютиш коэффициентлари, ҳисоблашларда
0,8
п
проп
к
олиш
мумкин [13].
(5), (12), (13) ифодаларни (11) ифодага қўйиб, иссиқҳонанинг иссиқлик балансини
қуйидагича ёзишимиз мумкин:
(
)
(
)
0
ис
ис
таш
Т
инф
нур
п
проп
ис
чор
ис
k F
t
t
К К
q
к
F
L
c t
t
, (14)
(14) ифодадан ташқи ҳаво ҳароратини
0
6
таш
t
С
, иссиқҳонадаги ҳаво ҳароратини
0
18
ис
t
С
ва чорвачилик биноси ичидаги ҳароратни (10) ифодадан топилган қиймат бўйича
бўйича иссиқҳонанинг минимал майдонини топамиз:
.
(
)
(
)
чор
ис
ис Q
ис
таш
Т
инф
нур
п
проп
L
c t
t
F
k t
t
К К
q
к
, (15)
(15) ифодани юқоридаги қийматларни эътиборга олган ҳолда ҳисоблаймиз:
2
.
1,18 1, 293 1005 (26,8 18)
153
5,8 (18 ( 6)) 1, 4 1,11 200 0,8 0,8
ис Q
F
м
.
Do'stlaringiz bilan baham: