Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali

Бошқарилувчанлик.
Тармоқни бошқариш модели тармоқни бошқариш тизимларининг асосий функцияларини 
тушунишнинг асосий воситасидир. Ушбу модел 5 концептуал соҳадан иборат: 
- иш самарадорлигини бошқариш; 
- конфигурацияни бошқариш; 
- ресурслардан фойдаланиш ҳисобини бошқариш; 
- носозликларни бошқариш; 
-
маълумотларни ҳимоя қилишни бошқариш. 
 
Самарадорликни бошқариш бир неча босқичларни ўз ичига олади:
1. тармоқ маъмурларини қизиқтирган ўзгарувчилар бўйича ишлаш тўғрисида маълумот 
тўплаш; 
2. нормал (таянч чизиқ) даражаларини аниқлаш учун маълумотларни таҳлил қилиш; 
3. ҳар бир муҳим ўзгарувчига тегишли иш ставкаларини, ушбу чегаралардан ошиб 
кетадиган тарзда белгилаш, тармоқ муаммоларини кўрсатишга лойиқ. 
Назорат саволлари 
1. Кўп каналли узатиш тизимларининг блок схемасига тушунча беринг? 
2. Тугунларнинг уланишига тушунча беринг? 
3. МУТнинг классификацияси ва асосий технологиялари нималардан иборат?
4. Шина топологияси тузилиши, авзаллиги ва камчиликлари? 

---

34 
5. Юлдузсимон топологияси тузилиши, авзаллиги ва камчиликлари? 
6. МУТга қўйиладиган умумий талаблар нималардан иборат, тушунча беринг? 
7. Самарадорликни бошқариш нечта босқичларни ўз ичига олади? 
8. Тармоқ шаффофлиги нима? 
3-маъруза: Маълумот узатиш тармоқлари архитектураси ва стандартлари 
 
Режа
: 
1. Бош компьютер-терминал архитектураси
2. Мижоз-сервер архитектураси 
3. Тармоқ архитектурасини танлаш 
4. МУТ стандартлари 
5. OSI маълумот базаси ҳақида умумий маълумот
Тармоқ архитектураси - бу маълумотлар узатиш тармоғининг тузилиши, унинг 
топологияси, қурилма таркиби ва уларнинг тармоқдаги ўзаро муносабатлари қоидалари. 
Тармоқ архитектураси доирасида ахборотни кодлаш, уни адреслаш ва узатиш, хабарлар 
оқимини бошқариш, фавқулодда ҳолатларда ва ишлаш ѐмонлашганда тармоқ ишлашини 
бошқариш ва таҳлил қилиш масалалари кўриб чиқилади. 
Ҳисоблаш тармоғи (ҲТ) - бу ўзаро боғлиқ ва уйғун равишда ишлайдиган аппарат ва 
дастурий қисмларнинг мураккаб тўплами. Маҳаллий тармоқнинг аппарат таркибий 
қисмлари бу компьютерлар ва турли хил алоқа ускуналари (кабел тизимлари, уялар ва 
бошқалар). ХТнинг дастурий компонентлари операцион тизимлар (ОТ) ва тармоқ 
иловалари бўлади.
Тармоқ схемаси - бу керакли натижага эришиш учун аппарат таркибий қисмларини 
компиляция қилиш жараѐни. 
Функциялар тармоқдаги компьютерлар ўртасида қандай тақсимланганига қараб, улар уч 
турдаги вазифани бажариши мумкин: 
1. Фақатгина бошқа компьютерларнинг сўровларига хизмат кўрсатишга мўлжалланган 
компьютер махсус тармоқ сервери ролини ўйнайди 

---

35 
2. Бошқа машинанинг ресурсларига сўровлар юборадиган компьютер мижоз - тугун 
ролини ўйнайди 
3.
Мижоз ва сервер функцияларини бирлаштирадиган компьютер тенг кучли 
тугундир 
Тармоқ фақат мижоз тугунларидан ѐки фақат сервер тугунларидан иборат бўлолмайди. 
Тармоқни учта йўлдан бири орқали қуриш мумкин: 
- "Тенг кучли" тармоқ асосида – тенг кучли тармоқ; 
- Мижозлар ва серверларга асосланган тармоқ - ажратилган серверлар тармоғи; 
- барча турдаги тугунларни ўз ичига олган тармоқ - гибрид тармоқ. 
Ушбу схемаларнинг ҳар бири ўз қамровини аниқлайдиган ўз афзалликлари ва 
камчиликларига эга.