Muallif: Chortoq tuman xtb ga qarashli 8 umumiy oʻrta ta’lim maktabi biologiya fani oʻqituvchisi Hodjiyeva Munira 9-sinf. Biologiya Mavzu

III.

 

Yangi  mavzu  bayoni:   

Energiya  almashinuv  bosqichlari  shartli  ravishda 

uchga boʻlinadi. 

1.

 

Tayyorgarlik bosqichi – yirik molekulali biopolymer moddalar maxsus fermentlar 

yordamida  yogʻlarni yogʻ kislotalari va glitseringa, oqsillarni aminokislotalarga, 

polisaxaridlarni 

monosaharidlarga, 

nuklein 

kislotalarni 

nukleotidlarga 

parchalanishidan  iborat.  Bu  bosqichda  ajralgan  energiya  issiqlik  holida  sochilib 

ketadi. 

2.

 

Glikoliz  bosqichi  –  kislorodsiz  anaerob  muhitda  moddalarning  chala 

parchalanishidan  iborat.  Bu  bosqich  bijgʻish  yoki  achish  deb  ham  ataladi. 

Mikroorganizmlarning  va  hayvonlar  uchun  hos  boʻlgan  achish  jarayonida  sut 

kislotasi hosil boʻladi. 

          C 

6

H

12

 O

6

 +2H

3

 P O

4

 + 2ADF        2C

3

 H

6

 O

3

 +2ATF+2H

2

 O 

      Achitqi zamburugʻlar ishtirokida boradigan spirtli bijgʻish jarayonida etil spirit 

va karbonat angidrid hosil boʻladi  

          C

6

 H

12

 O

6

 + 2H

3

 P O

4

 + 2ADF         2 C

2

 H

3

 O H + 2 C O

2

 + 2 ATF + 2H

2

 O 

      Boshqa mikroorganizmlar ishtirokida glikoliz jarayonida aseton, sirka kislotasi 

hosil boʻlishi mumkin. Anaerob parchalanishda ikki molekula ATF sintezlanadi, 

ya’ni ajralib chiqqan energiyaning faqat 40 % i ATF shaklida mitoxondriyalarda 

toʻplanadi; qolgan qismi issiqlik holida tarqalib ketadi.