Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq


-MAVZU: FALSAFA FANINING PREDMETI, MAZMUNI VA JAMIYATDAGI ROLI



Download 7,04 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/596
Sana01.01.2022
Hajmi7,04 Mb.
#299388
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   596
Bog'liq
904c905561308df8123e757d91daf0b330868b1d

1-MAVZU: FALSAFA FANINING PREDMETI, MAZMUNI VA JAMIYATDAGI ROLI 

 

 



 

  

  



  

  



 

 

 



so‘zining ma’no-mazmuniga xilma-xil qarashlar, uning jamiyat, inson va fanlar tizimidagi o‘rniga 

nisbatan  turlicha  munosabat  va  yondashuvlar  bo‘lgan,  bu  atamaning  mohiyatmazmuni  ham 

o‘zgarib  borgan.  Qadimgi  yunonlarda  bu  so‘z  “tushunishga  intilish”,  “bilimga  intilish”  degan 

ma’nolarni  ham  anglatgan.  Ushbu  so‘z  Fukidid,  Suqrot  va  boshqa  antik  madaniyat  vakillari 

tomonidan xuddi shunday ma’noda qo‘llangan.  

«Filosofiya»  atamasi  va  u  ifoda  etadigan  bilimlar  majmui  Qadimgi  Yunoniston  va  Rimda 

eramizdan avvalgi VII-III asrlarda yuz bergan buyuk yuksalish natijasi sifatida yuzaga kelgan edi. 

o‘sha  davrda  endigina  shakllanib  kelayotgan  nazariy  fikrning  ifodasi  falsafiy  tafakkur  olamni 

yaxlit va bir butun holda tushunish mujassamiga aylangan edi.  

Qadimgi  Yunonistonda  «Filosofiya»  atamasini  dastlab,  matematika  fani  orqali  barchamizga 

yaxshi ma’lum bo‘lgan, buyuk alloma Pifagor ishlatgan. Evropa madaniyatiga esa, u buyuk yunon 

faylasufi  Aflotun  asarlari  orqali  kirib  kelgan.    Filosof  so‘zini,  yuqorida  aytganimizdek  ilk  bor 

buyuk  matematik  va  mutafakkir  Pifagor  qo‘llagan.  Bu  tushunchaning  ma’nosini  u  Olimpiya 

o‘yinlari  misolida  quyidagicha  tushuntirib  bergan:  anjumanga  keladigan  bir  guruh  kishilar 

bellashish, kuch sinashish, ya’ni o‘zi va o‘zligini namoyon etish uchun, ikkinchi bir guruh – savdo-

sotiq qilish, boyligini ko‘paytirish uchun, uchinchisi esa, o‘yindan ma’naviy oziq olish, haqiqatni 

bilish  va  aniqlashni  maqsad  qilib  oladi.  Ana  shu  uchinchi  guruhga  mansub  kishilar,  Pifagor 

talqiniga ko‘ra, faylasuflar edi.  

Bu,  bir  qarashda,  oddiy  va  jo‘n  misolga  o‘xshaydi.  Ammo  uning  ma’nosi  nihoyatda  teran. 

Chunki, inson umrining o‘zi ham shunday. «Dunyo teatrga o‘xshaydi, unga kelgan har bir kishi 

sahnaga chiqadi va o‘z rolini o‘ynab dunyoni tark etadi», degan fikr bejiz aytilmagan. Kimdir bu 

dunyoga  uning  sir-asrorlari  to‘g‘risida  bosh  ham  qotirmasdan  kelib  ketadi,  umrini  eyish-ichish, 

uy-ro‘zg’or  tashvishlari  bilan  o‘tkazadi.  Boshqasi  –  nafs  balosiga  berilib,  mol-mulkka  ruju 

qo‘yadi. Uchinchisi esa, olam hikmatlarini o‘rganadi, umrini xayrli va savob ishlarga sarflaydi, 

boshqalar uchun ibrat bo‘larli hayot kechiradi.  

Qadimgi Sharq va Yunonistonda har tomonlama chuqur bilim  va katta hayotiy  tajribaga ega 

bo‘lgan,  inson  ma’naviyatini  boyitish  va  haqiqatni  bilishga  intiluvchi  kishilarni  faylasuf  deb 

ataganlar.  Fozil  va  komil  insonlargina  falsafa  bilan  shug‘ullanganlar.  Aslida,  o‘sha  davrlarda 

falsafani  o‘rganish  deyilganda,  ilmning  asoslarini  egallash  ko‘zda  tutilgan.  Grek  mutafakkiri 

Geraklit (eramizdan avvalgi 520-460  yillarda  yashagan) shogirdlariga  murojaat qilib, «Do‘stim, 

sen hali  yoshsan, umringni  bekor o‘tkazmay desang,  falsafani o‘rgan», deganda aynan ana shu 

haqiqatni nazarda tutgan.  

Boshqa  bir  buyuk  grek  faylasufi  Epikur  (eramizdan  avvalgi  470-399  yillarda  yashagan)  bu 

haqiqatni  quydagicha  ifoda  etgan:  «o‘z-o‘zingni  erga  urish,  tubanlashish  nodonlikdan  boshqa 

narsa emas, o‘zligingdan yuqori turish esa – faylasuflikdir».  

Lev Tolstoy donishmand kishilarning uch xislatini alohida ta’kidlab, shunday yozgan: «Ular, 

avvalo,  boshqalarga  bergan  maslahatlariga  o‘zlari  amal  qiladilar;  ikkinchidan,  hech  qachon 

haqiqatga qarshi  bormaydilar; uchinchidan, atrofidagi kishilarning nuqsonlariga sabr-toqat  bilan 

chidaydilar».  

Xuddi shuningdek, Sharqda ham Konfutsiy va Moniy, Xorazmiy va Forobiy, imom Buxoriy 

va imom Termiziy, Beruniy va ibn Sino, Naqshband va Navoiy kabi donishmand bobolarimiz o‘z 

hayotiy kuzatishlari  va tajribalarini umumlashtirish,  insonga  xos xato va kamchiliklardan saboq 

chiqarish,  bashariyat  tomonidan  to‘plangan  bilim  va  tajribalarni  o‘zlashtirish  orqali  faylasuf 

darajasiga ko‘tarilganlar.  





Download 7,04 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   596




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish