H. A. Jamolxonov

 
Hozirgi o’zbek adabiy tilidagi unlilar tizimi. 
 
Lablarning ishtirokiga ko’ra 
Lablanmagan  
Lablangan  
Tilning 
tik 
harakatiga 
ko’ra  
Tilning  to’g’ri 
yo’nalishiga 
ko’ra 
Til oldi 
Til 
orqa  
Til 
oldi 
Til 
orqa  
Tor  
 
I 
ы 
Ü 
U 
O’rta keng 
 
E 
 

 
O 
Keng  
 
ә 
 
A 
 
 
Yuqoridagi jadvaldan quyidagilar ma’lum bo’ladi:   a) hozirgi o’zbek adabiy tili 
vokalizmida unlilarning kontrast juftlari mavjud: i-ы, ÿ-u, 

-o,e-a kabi; b)lablanmagan 
unlilar  3 ta emas, 4ta (i,e, ә,ы); d) lablanganlar esa 5 ta (ÿ,u,
 

,o,a); 
                                                      
25
 Yana qarang: Махмудов А. Гласные узбекского литературного языка.-Т.: «Фан»,1968,с.33. 
 
 

---

43 
 
Prof. O. Azizov hozirgi o’zbek adabiy tili vokalizmini quyidagicha tasnif qiladi 
(4,20-21): 
1. Tilning ko’tarilishi va uning tanglay tomon yaqinlashuviga ko’ra: 
a) til oldi (oldingi qator) unlilari - i(ъ),e; 
b) til orqa (orqa qator) unlilari – ы(ь),a,u,o; 
2.Lablarning holati va ishtirokiga ko’ra: 
a) lablangan – u, ÿ,o, 

; 
b) lablanmagan –   (ä), a,  (a),i,ы. 
3.Tilning ko’tarilishi va og’izning ochilish darajasiga ko’ra: 
a) tor unlilar – i,ы,u,
Ÿ
 
b) o’rta keng unlilar – e,o,ö. 
d) keng unlilar –  ә(ä),a,  (a). 
Yuqoridagi  tasnifni  xulosalab,  muallif  shunday  deydi:  "Hozirgi  zamon  o’zbek 
adabiy  tilida  oltita  unli  fonema  bo’lib,  ularni  belgilariga  ko’ra  jadvalda  shunday 
ko’rsatish mumkin  (4,21-b):