Н. Маҳмудов, А. Нурмонов Ўзбек тилининг

чўзиқлик сифатида қаралади
2
. 
Ҳамма феъл асосли гаплар ҳам феълнинг барча замон шаклларини қабул қила 
бермайди. Айрим гапларда феъл ўзининг фақат битта замон шакли билан юзага чиқа 
олади. Гапнинг тузилиши унинг бошқа шакли билан юзага чиқишига йўл қўймайди. 
Масалан, У ҳозиргина келди. 
Демак, феълнинг грамматик замон категорияси феълнинг турли замон шаклларини 
ажратса, гапнинг грамматик замон категорияси ўз таркибида феълнинг турли 
миқдордаги замон шаклларини қўллашга имкон берадиган гапнинг турли 
тузилмаларини ажратади. 
Феълнинг замон грамматик категорияси аъзолари бир феълнинг турли замон 
шакллари саналса, гапнинг замон грамматик категорияси аъзолари ўз таркибида 
феълнинг турли миқдордаги замон шаклларишшг қўлланишига имкон берадиган
турли тузилмаларидир
1
Теория функциональной грамматики. Темпоральность. Модальность. Л., 1990, с. 
6. 
Л о м т е в Т. П. Предложение и его грамматические категории. МГУ, 1972, с. 
64. 
Тил бирлиги сифатидаги феълда замон грамматик маъносини ифодаловчи турли 
грамматик шакллар бир парадигмани ҳосил этади ва парадигма аъзоларидан бирини 
иккинчиси билан алмаштириш мумкин бўлади. Ма салан: келди (келяпти) келади. 
Бу феъл гап таркибида гап тузилиши тақозо этадиган замон шакли билангина 
фаоллаша олади. Бунга мувофиқ, гапнинг замон пара дигмаси аъзоларининг 
миқдори турлича бўлади: 
1) гапнинг замон парадигмаси феъл замон парадигмасига мувофиқ келади. Бу 
вақтда гапнинг тузилиш асоси феъл бўлади ва у гап таркибида ўзининг барча замон
шакллари билан кела олади: Мен ўқияпман (Мен ўқийман); 
2) гапнинг тузилишидаги айрим иштирокчилар феълнинг фақат айрим замон 
шакллари билан келишинигина такозо қилади. Бу вақтда гап фақат бир замон 
шаклида келади: Ҳалигача келгани йўқ; 
3) 3)от асосли гапларда кесим замон шаклига эга бўлмай, замон маъноси 
оҳанг оркали ифодаланганда фақат ҳозирги замонни англатади. Масалан: 
Укам талаба; 
4) номинатив гапларда замон гапнинг умумий мазмуни орқали
ифодаланиб, фақат ҳозирги замонни билдиради: Баҳор. 
Англашиладики, морфологик замон маъноси билан синтактик замон 
маънолари ўзаро узвий боғлиқ бўлса ҳам, аммо бир-биридан миқдор жиҳатдан 
тубдан фарқ қилади.