Умуртқалилар зоологияси фанининг предмети, ўрганаѐтган объекти ва вазифалари

5 – Яшчерлар туркуми – Pholidota 
Яшчерларни ҳаммаси бўлиб 7 та тури бор, Африкада ва Жанубий-Шарқий Осиѐда 
тарқалган. Териси шох тангачалар билан қопланган, бу тангачалар черепица шаклида 
жойлашиб, муҳофаза вазифасини бажаради. Улар асосан, чумолилар ва термитлар 
билан овқатланади. Тумшуғи чумолихўрларники сингари узун, тили ҳам узун ва 
ѐпишқоқ. Жағларида тишлари йўқ шунинг учун ошқозонининг ичи шохсимон парда 
билан қопланган. Қушларга ўхшаб, овқат ҳазм қилишда ѐрдам берувчи тошчаларни 
ютади. Шундай қилиб, яшчерлар чумолихўрларга жуда ўхшайди. Лекин бу ўхшашлик 
соф конвергент характерга эга. Чунки булар бир хил овқатланади. 
6 – Товушқонсимонлар туркуми – Lagomorpha 
Товушқонсимонларнинг тишлари тузилиши билан, ташқи кўринишидан 
кемирувчиларни тишига ўхшаш. Уларда ҳам кемирувчилардагидек кескич тишлар йўқ. 
Кўрак тишлари озиқ тишларидан сербар тишсиз бўшлиқ – диастема билан ажралиб 
туради. Юқори жағидаги катта курак тишларнинг орқасида бир жуфт кичикроқ 
қўшимча курак тиш бўлиши билан характерланади. Яна, суяк танглайи чап ва ўнг 
томон озиқ тишлар орасидаги тор кўндаланг кўприкча шаклида бўлиши билан ҳам 
кемирувчилардан фарқ қилади (кемирувчиларда суяк танглай кенг майдонча шаклида 
бўлади). Товушқонсимонлар ўсимликхўр ҳайвонлар бўлиб, ўсимликларни клетчаткага 
бой бўлган қисми билан овқатланади. 
Бу туркумга иккита оила киради. Думсиз сичқонлар ѐки пичан 
йиғувчилар (Ochotonidae) оиласи асосан осиѐнинг тоғли жойларида тарқалган 
калта қулоқли ва калта оѐқли ҳамда думсиз, кичик ҳайвонларни 
бирлаштиради. Қишга хашак ғамлаш одати билан машҳур. Товушқонлар 
(Leporidae) орқа оѐқлари ва қулоқлари узунлиги билан фарқ қилади. Буларга 
МДҲ нинг тундра ва ўрмонларида яшовчи оқ товушқон (Lepus timidus), 
Европа, Сибир ва Кавказда яшайдиган малла товушқон (Lepus europaeus), 
Марказий Осиѐда тарқалган қум товушқон (Lepus tolai), Жанубий Уссурияда 
тарқалган Манжурия товушқони (Lepus mandschuricus) ва Ғарбий Европада 
тарқалган ѐввойи қуѐн (Oryctologus cuniculus) вакил бўлади. Товушқонлар 
энг муҳим ов даррандалари ҳисобланади. 

---