M. M. Mirsaidov, P. J. Matkarimov, A. M. Godovannikov materiallar

 

3- §. Payvandli birikmalar hisobi 

 

Payvandli birikmalar hisobida ham parchin mixli birikmalar kabi 

hosil bo‘lgan kuchlanishlarning chok uzunligi bo‘yicha tekis, 

zo‘riqishlar esa choklar orasida proporsional taqsimlangan deb qabul 

qilinadi. Bu faraz payvandli birikmalar uchun ancha qo‘poldir. Chunki 

---

 

153

parchin mixli birikmada material plastik bo‘lganligi uchun 

zo‘riqishlarning taqsimlanishiga imkon beruvchi oquvchanlik yuzachasi 

mavjud bo‘ladi. Payvand chok metali esa, ko‘proq mo‘rt metallarga 

yaqinroq xossaga ega bo‘lishiga qaramasdan, hisoblashlarda yuqoridagi 

faraz qabul qilinadi. 

Tutash chokda buzilish chok kesim yuzachasi, ya’ni 

ch

ch

t

t

′

⋅

 da 

sodir bo‘lib, unda normal kuchlanish 

σ

 

hosil bo‘ladi. Bu yerda 

ch

t

′

 –  

chok uzunligidan 

1,5–2 sm

 kichik qilib olinadigan kattalik. 

t

ch

 – chok 

qalinligi. Hisoblash ishlarida chok uzunligining amaldagiga nisbatan 

1,5 

– 2 sm 

kichik olinishiga sabab, metall sovushida hosil bo‘ladigan 

mahalliy kuchlanishlar va payvandlashda mumkin bo‘lgan xatoliklar 

hisobigadir. Chok qalinligi 

t

ch 

– payvandlanuvchi listlar choklarining eng 

kichigiga teng deb olinadi. Tutash chokning mustahkamlik sharti 

quyidagicha ifodalanadi: 

[ ]

q

ch

ch

l

t

P

σ

σ

≤

′

=

                                              (6.6) 

Bu yerda [

σ

]

q

  – payvand chok uchun ruxsat etilgan normal 

kuchlanish bo‘lib, u elektrod turiga bog‘liq bo‘ladi. Uning qiymatini 6.2-

jadvaldan olish mumkin. 

Chok uzunligi 

ch

l

′

ni mustahkamlik shartidan topish mumkin. Agar 

u rejalashtirilganidan katta bo‘lsa, u holda qiyshiq chok ishlatiladi, 

chunki bu holda payvand metallidagi ruxsat etilgan kuchlanish list 

materialinikiga nisbatan kichik bo‘ladi (6.6-rasm).