M. M. Mirsaidov, P. J. Matkarimov, A. M. Godovannikov materiallar

 

ICHKI  KUCHLAR   EPYURALARINI   QURISH 

 

1- §. Ichki kuchlar  epyuralarini  qurish  tartibi 

 

Yuqorida aytib o‘tilganidek, ichki kuchlar epyurasi deb sterjen o‘qi 

bo‘ylab ichki kuchlar o‘zgarishini ifodalovchi grafikka aytiladi. Kesish 

usuliga asoslangan holda epyuralarni qurish quyidagi tartibda amalga 

oshiriladi:  

1.

 

 Tayanch reaksiyalari aniqlanadi. Buning uchun hisob sxemasida 

tashqi kuchlar va tayanch reaksiya kuchlari ko‘rsatilib, butun sistema 

uchun statikaning muvozanat tenglamalari tuziladi va ulardan noma’lum 

tayanch reaksiyalari topiladi. 

2.

 

 Sterjen o‘qi uchastkalarga ajratiladi. Uchastkalar chegarasi 

sifatida kuch va momentlarning qo‘yilish nuqtalari, yoyilgan 

kuchlarning boshi va oxiri, kuch  intensivligining o‘zgarish nuqtalari va 

sterjen o‘qlarining burchaklarini o‘zgarish joylari olinadi. 

3.

 

 Har bir uchastkadan kesim o‘tkazib, uchastka 2 ta qismga 

ajratiladi va ulardan biri tashlab yuboriladi. Sterjenning qoldirilgan 

qismi boshiga 

y

n

–z

n

 

 sanoq sistemasi o‘tkaziladi  (bu yerda 

n 

– uchastka 

tartib raqami, 

z

n

 

– sterjenning bo‘ylama o‘qi bilan mos keluvchi o‘q). 

Mos ravishda o‘tkazilgan kesim uchastka boshidan 

z

n

 

 masofada yotadi. 

4.

 

 Sterjenning qoldirilgan qismi uchun muvozanat tenglamalaridan 

foydalanib, kesimdagi ichki kuchlar kattaliklarining

 

 ordinatasi 

z

n

 

ning 

funksiyasi sifatida topiladi, ya’ni 

 

M

eg

n 

=  f

1

(z

n 

);     N

n

 = f

2 

(z

n 

);     

bur

n

М

= f

3

 (z

n

);      Q

n

 = f

4

 (z

n

)

 

 

5.

 

 Sterjenning o‘qi bo‘ylab yuqoridagi funksiyalarning grafiklari 

chiziladi, bu grafiklar  esa ichki kuchlarning epyurasi hisoblanadi. 

Epyuraning har bir ordinatasi (ichki kuchning kattaligi) shu ordinataga 

mos keluvchi sterjen ko‘ndalang kesimidagi ichki kuchning miqdorini 

ko‘rsatadi. 

---

 

28

6.

 

Qurilgan epyuralarning to‘g‘riligini tekshirib,  ichki 

kuchlarning eng katta va eng kichik qiymatlarga to‘g‘ri keladigan 

sterjenning  kesimlari aniqlanadi.  

Shular asosida quyidagi xulosani aytish mumkin: uchastka deb 

sterjenning shunday qismiga aytiladiki, unda  

M

eg

 = f

1

(z),       

bur

М

= f

2

(z 

), N = f

3

(z), Q = f

4

(z)

 funksiyalar uzluksiz va differensiallanuvchi 

bo‘lishi kerak.