O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi toshkent irrigatsiya va qishloq xo’jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti



Download 2,97 Mb.
Pdf ko'rish
bet53/122
Sana01.01.2022
Hajmi2,97 Mb.
#297994
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   122
Bog'liq
wzzVRtjXaqtawYSsjn36umLR9G9UQozSJRDSuvji

Q
C
t
Ef
T
p
p
0




 
(2.39) 
bunda  ε
0
  –  amplitude;ρ  –  zichlik;  E  –  elastiklik  moduli;  t  -  ultratovush 
ta‟sirining  davomiyligi;  С
р
  –  materialni  solishtirma  issiqlik  sig‟imi;  Q  –  ichki 
ishqalanish; f

– takrorlik.
  
Kristalning  oquvchanlik  chegarasini  pasayishi  materialning  ultratovush 
maydonida dislokatsion tizimi juda qisqa 10
-5
s vaqt davomida o‟zgarishi bilan ham 
bjg‟liq  bo‟lishi  mimkin.  Dislokatsion  tizim  elementlari  –  bu  ilmoqlar,  segmentlar 
(uchlarida 
mahkamlangan 
dislokatsiya 
kesmalari) 
va 
to‟g‟ri 
chiziqli 
dislokatsiyalar.  


59 
 
Dislokatsion  ilmoqlar  –  bu  nostabil  dislokatsion  shakllardir.  Ilmoqning 
kritik  radiusi  tashqi  yuklanish  va  dislokatsiyalarning  o‟zaro  ta‟siridan  kelib 
chiqqan kuchlarning muvozanat shartlari bilan belgilanadi. Ultratovush maydonida 
dislokatsion  ilmoqning  radiusini  o‟zgarishi  ultratovush  to‟lqininig  davriga  mos 
ravishda  davriy  xarakterga  ega  bo‟ladi  va  siqilish  fazasida  ilmoq  radiusi 
amplitudasini  kichrayishi  kengayish  fazasidagi  radiusning  kattalishidan  oshiqroq 
bo‟ladi.  Vaqt  o‟tishi  bilan  ultratovush  maydoni  ta‟sirida  dislokatsion  ilmoqlar 
yo‟qolishi mumkin.       
Dislokatsion  segmentlar  dislokatsion  tugunlar  yoki  nuqtaviy  nuqsonlar 
bilan  to‟silish  shartlariga  ko‟ra  kuchsiz  yoki  kuchli  bog‟lanish  markazlari  bilan 
ajralib  turadi.  Ultratovush  ta‟sirida  ular  majburiy  tebranma  harakatga  keladi,  bu 
bog‟lanish 
markazlarning 
holatini 
va 
naijada 
dislokatsiyalarninf 
harakalanuvchanligini o‟zgartiradi.  
Dislokatsiya  chizig‟i  bo‟ylab  nuqtaviy  nuqsonlarning  qayta  taqsimlanishi 
tebranayotgan segmentlarning uzunligini o‟sishi bilan kechadi, va bu makroskopik 
darajada  plastik  oqimi  boshlanishi  uchun  kritik  kuchlanishni  kamayishida 
namoyon bo‟ladi. 
Yuqorida  aytilgandan  quyidagi  xulosa  qilish  mumkin:  ultratovushli 
tebranishlar  metal  sirtini  plastik  deformatsiyalanishga  qarshilikni  keskin 
kamaytiradi, 
shuning 
uchun 
kichik 
statik 
yuklanishda 
katta 
plastik 
deformatsiyalarga erishish mumkin bo‟ladi. 
2.10  rasmda  tashqi  silindrik  yuzalarni  UTIB  sxemasi  keltirilgan. 
Ultrtovushli  asbob  tebranuvchi  tizum  tomonidan  ko‟zg‟atilayotgan  statik  va 
dinamik  kuchlar  ta‟sirida  detalning  dastlab  kesib  ishlangan  sirt  qatlamini  plastik 
deformatsiyalaydi va shu bilan uni notekisliklarni silliqlab, puxtalaydi. Statik kuch 
yuk  og‟irligi  yoki  boshqa  yo‟l  bilan  hosil  qilinadi.  Asbobning  ishchi  qismi 
magnitostriktsion  o‟zgarkichga  ulangan  kontsentrtorga  mahkamlanadi.  Sanoatda 
hozirgi  kunda  seriyalab  ishlab  chiqariladigan  puxtalovchi  ultratovushli  kallaklar 
yo‟q, lekin  УЗМ-1 va УЗМ-2 markali tajriba namunalar mavjud.  
Sirt  qatlamimni  sifatini,  ya‟ni  upqa  sit  qatlamining  strukturasini  va 
ishlatishdagi  xossalarini  belgilaydigan  UTIB  rejim  parametrlariga  quyidagilar 
kiradi:  statik  kuch,  asbob  tebranishlar  amplitudasi,  uning  ishchi  qismining  egrilik 
radiusi,  tebranishlar  takrorligi,  asbob  massasi,  buylama  surish  qiymati, 
puxtalanayotgan  detalni  aylanish  tezligi,  sirtning  dastlabki  g‟adir-budurligi  va 
boshqalar. Asbobning tebranish amplitudasi va takrorligini va statik kuchni oshishi 
bilan  puxtalangan  sirt  qalinligi  bir  tekis  oshib  boradi  va  stabillashadi,  uning 
mikroqattiqligi  esa  maksimal  qiymatidan  o‟tadi.  UTIB  jarayoni  uchun  quyidagi 
rejimlar  tegishli:  ultratovush  tebranishlarni  yuqori  takrorligi  (f  ≈  18…24  kGts), 
kichik amplituda (А ≈ 10…20 mkm), kichik statik kuch (Р ≈ 30…300 Н), asbobni 
detal bilan juda oz ta‟sir vaqti (τ ≈ 3
.
10
-5
 c) va ko‟p marta deformatsiyalanishi. 
Ultratovushli  puxtalash  yuza  mikroqattigligini  1,5  marta  oshiradi  va  uni 
puxtalangan  qatlam  chuqurligi  bo‟yicha  teng  taqsimlanishini  ta‟minlaydi,  yuza 
g‟adir-budurligini kamaytiradi va siquvchi qoldiq zo‟riqishlarni vujudga keltiradi, 
natijada zarbiy yuklanish sharoitda ishlaydigan po‟latdan tayyorlangan asbobning 
yeyilishga chidamliligi 2,5 marta oshadi.  


60 
 
Qattiq  qotishmali  shtamplar  tayyorlanganda  ultratovushli  ishlov  berish 
usuli  mikrodarzlarni  paydo  bo‟lishini  oldini  oladi  va  asbobni  chidamliligini 
10…20 marta oshiradi. 
 
 
 
2.10 rasm.  Tashqi silindrik yuzalarni UTIB sxemasi: 
1 – ishlanayotgan detal; 2 – ultratovushli generator; 3 – magnitostriktsion 
o‟zgartirgich; 
4 – konus naycha; 5−ultratovush asbobini ishchi qismi. 
 
Yuqori  mustahkam  materiallar  ultratovush  yordamida  puxtalanganda  yuza 
qattiqligi  deyarli  o‟zgarmaydi.  Otashbardosh  materiallarda  qattiqlik  o‟sishi 
kuzatiladi.  Ultratovush  amplitudasi  10mkmga  teng  bo‟lganda,  metal  yuza 
qatlamlarining deformatsiya tezligi 100 martagacha oshadi.   
Olmosli  silliqlash  ultratovush  bila  birgalikda  ХН77ТЮР  markali 
otashbardosh  qotishmadan  tayyorlangan  namunalarning  davriy  yuklanishdagi 
mustahkamligini  sezilarli  darajada  oshiradi.    ВТ9  va  ОТ4  markali  titan 
qotishmalardan  tayyorlangan  buyumlarning  toliqishga  mustahkamligini  40…50% 
ga oshirish imkonini beradi. 
UTIB  usulini  Х18Н10Т  markali  po‟latdan  tayyorlangan  namunalarga 
qo‟llash ishqalanish koeffitsientini pasayishiga olib keladi.  

Download 2,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   122




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish