Мазмуны: тил ҳӘМ Әдебият

3. Кўргазмалилик 
мусиқий асарларда гарчи мазмун ва мохият бадиий воситалар 
ёрдамида берилсада, барибир уларда ўша оҳангларга сингдирилган ғоянинг бадиий образи 
кўзга ёрқин ташланиб туради. Ўсмир ёшдаги болалар учун мусиқий асарларни идрок 
қилишда кўгазмалилик муҳим аҳамият касб этади. Чолғу асбоблари, ўқитишнинг техник 
воситалари, компютерлардан фойдаланиш мусиқий идрокни осонлаштиради. Масалан: 
машғулот хонасини мутахассисликка доир кўргазмали қуроллар, жихозлар, суръат ва 
фотосуръатлар билан жихозлаш, мусиқий асарларни ўзлаштириш жараёнида асар ёзиб 
олинган мусиқий иллюстрациялардан фойдаланиш ижобий натижалар беради. Асар 
мазмунига хос ғоявий фикрни ифодаловчи бадиий образларни ўсмирлар кўз олдига 
келтиришлари учун мавжуд имкониятлардан фойдаланиш кўргазмалиликнинг асосий 
манбаи бўлиб хизмат қилади.
4. Мусиқий асарларнинг машғулот мавзуси билан боғлаш.
Мусиқий асарлар 
маълум мавзу доирасида аниқ тизимга солиниб уларга мусиқий-назарий, амалий ва ғоявий
билимлар бериш мақсадига йўналтирилиб, уларнинг дунёқараши ва билимини 
ривожлантиришда қўл келади, машғулот мазмунини тушунишни анча осонлаштиради. 
Масалан: табиий мажор ва табиий минор ладига оид назарий билимларни бериш 
жараёнида амалдаги мусиқий асарни таҳлил қилиш, ундаги альтерация белгиларини 
аниқлаш, поғоналарнинг ўзаро муносабатларини, турғун ва нотурғун товушларини 
кўрсатиш орқали ўзлаштириш осон кечади. 
5. Мусиқий асарларнинг ўсмирлар реал билиш имкониятларига мослаш.
Бу 
услуб аввало, ўсмирларнинг мактабда олган назарий ва амалий билимлари билан боғлиқ. 
Агар улар мактаб таълим-тарбия жараёнида мусиқанинг назарий асослари ва 
стандартларда белгиланган меъёрлар даражасидаги билимларга эга бўлсалар, кейинчалик 
улар устида ишлаш осон кечади. Ўсмирларнинг реал билиш имконияти уларнинг ёш ва 
шахсий психик хусусиятлари билан ҳам чамбарчас боғланган. Шубҳасиз, танланадиган 
асар ўсмирнинг ёш хусусиятига мос келиши ва уларнинг қизиқишларини оширишга 
йўналтирилиши лозим. Миллий истиқлол ғояларини шакллантиришга омил бўладиган 
шундай асарлар борки, улар ўсмирлардан мустақил фикрлашни, бор имкониятларини 
ишга солишни тақозо этади. Чунончи: “Ватангинам” А.Мансуров мусиқаси, П.Мўмин 
шеъри, “Аҳиллик – дўстлик” Ф.Алимов мусиқаси, П.Мўмин шеъри, “Ёш аскарлар 
қўшиғи” Сайфи Жалил мусиқаси, С.Барноев шеъри, “Наврўз қўшиғи” Р.Абдуллаев 
мусиқаси, Назармат шеъри, мумтоз мусиқалардан “Гулизорим” Хожи Абдулазиз 
мусиқаси, “Феруз 1” , “Бозургоний” Хожи Абдулазиз йўли, “Самарқанд ушшоқи”, 
симфоник асарлардан Л.В.Бетховен “Қахрамонлик” (3-симфонияси), Н.Норқўжаев 
“Увертюра”, “Симфонетта” сингарилар шундай асарлар сирасига киради. Мусиқий 
асарларда одатда, ўсмирларга таниш ҳамда уларни бевосита ўраб турган ижтимоий ва 
маънавий муҳит, шунингдек уларнинг кундалик фаолияти билан боғлиқ ходисалар 
шундай ифода этиладики, бу ҳолат уларда ғоявий фикрлашни, мавжуд қолатларга 
эътиборли ва диққатли бўлишни тақозо этади, уларнинг маънавий бойлигини оширади. 
Натижада ўсмирларнинг ғоявий тафаккур доираси янада кенгаяди. Маълумки, деярли 
барча мусиқий асарларда тасвирланган ғоя ўсмирлар учун танишдир. Чунки ўсмир уларни 
ўз ҳаёти давомида хис қилиб ва кузатиб боради. Шу сабабли мусиқий асарлар турли 
бадиий воситалар орқали ифодалансада ўсмирлардаги аниқ мусиқий идрок 
имкониятлари билан ҳамиша мувофиқ келади. Қолаверса, ўсмирларга таниш бўлган хис 
туйғу ва кечинмалар мусиқий асар таъсирида янада кучаяди.