Chizma geometriyasi va muxandislaik grafikasi

Ajraluvchan rezbasiz birikmalar. 
Bulardan tashqari mashinasozlikda ajraluvchan rezbasiz birikmalar(shtiftli, shponkali, 
shplintli) keng tarqalgan. 
Shponkali  birikmalar  yordamida  vallarga  shkivlar,  shesternyalar,  muftalar,  richaglar 
o'rnatiladi.  Ular  prizmatik,  segment,  ponasimon  shakllarda  bo'ladi.  Chizmalarda  shponka 
mahalliy qirqim bilan ifodalanadi. 
O'zaro birikuvchi detallarning birida bo'rtiqlar, ikkinchisida o'yiklar hosil qilinsa, shlisli 
birikma hosil bo'ladi. Bu birikma ham burovchi momentni uzatadi, shu jihatdan u shponkali 
birikmadan ustun turadi. Shlisali birikmalarda tish profillari har xil bo'ladi. 
 
113-
shak
l, b 
 
v 
 
g 

---

Bulardan tashqari, shtiftli birikmalar ham mavjuddir. Uning asosiy detali shtift bo'lib, u 
konussimon yoki silindrsimon shaklda bo'ladi. Shtiftning asosiy o'lchami uning diametri d 
va uzunligi l dir. Bu birikma chizmada qirqim yoki kesimda ifodalanadi. Bunda shtift butun 
tasvirlanadi.  Agar  shtift  val  yoki  o'q  orqali  o'tsa,  uning  holati  mahalliy  qirqim  bilan 
ifodalanadi. 
Gaykalarning  o'z-o'zidan  bo'shab  ketmasligi  uchun  shplintlardan  foydalaniladi.  Ular 
tojdor  gayka,  bolt,  shpilkalar  bilan  birga  ishlatiladi.  Shplintlar  yumshoq  po'latdan  ishlab 
chiqariladi.