Qayta tiklanuvchi energiya manbalari

Quyoshning xususiyatlari. 
Quyoshning ichki tuzilishini ko‘rib chiqdik, bizga 
Quyosh sirtida va tojda nima jarayonlar kechayotganligini bilish qiziq.  
Quyoshning  magnit  maydonlari  bor  joylarda  toj  kovaklari  paydo  bo‘ladi. 
Quyosh  protuberanetslari  kosmosga  katta  miqdordagi  toj  materiallarini  ajratib 
chiqarib  yuboradi.  Magnit  xalqalar  protuberanetslarni  fozoda  tutib  qoladi.  Quyosh 
sirtidan chiquvchi tojning ruchkasimon qutbli proeksiyasi juda kichik.  
 

---

110 
 
 
5.3 - rasm.
 Quyosh sirtida kuzatiladigan hodisalar (NASA tasviri) 
 
5.2. Quyosh energiyasining Yerga ta’siri  
 
Yer  atmosferasi tashqarisidagi  fazoning  istalgan  nuqtasida  Quyosh  tomonidan 
beriladigan  nurlanish  (insolyasiya)  deyarli  turg‘un  bo‘ladi.  Yer  sirtida  esa  vaziyat 
quyidagi holatlarga ko‘ra o‘zgaradi: 

 
Yerning fazodagi holatining o‘zgarishi,  

 
Yerning aylanishi,  

 
Yer atmosferasi (gazlar, bulutlar va changlar). 
Atmosferadagi  gazlar  nisbatan  turg‘un.  Oxirgi  yillarda  havoning  zararlanishi 
tufayli  global  yoritilish  kamayishi  kuzatilmoqda,  atmosferadagi  qattiq  aralashmalar, 
qazilma  yoqilg‘ilar  chiqindilari  Quyosh  energiyasini  Yergacha  yetib  kelishini 
kamayishiga sabab bo‘lmoqda.  
Bulutlar  ancha harakatchan  va  Yerda  joydan-joyga  ko‘chib  qiya  soyalar  berib 
turadi.  
Yer  va  uning  orbitasi  haqida  tasavvur  qilsak,  biz  Yer  o‘z  o‘qi  atrofida 
aylanishida  Quyoshga  nisbatan  qiya  joylashganini  ko‘rishimiz  mumkin.  Yer 
o‘zgarmas  tezlik  bilan  aylanadi,  Yer  orbitasining  shunday  nuqtalari  topilishi 
mumkinki, uning ayrim qismlari ko‘proq yoritilishi mumkin va aksincha, chunki Yer 

---

111 
 
fazoda  joylashgan.  Yerning  o‘sha  qismi  kun  davomida  Quyoshga  yaqinroq  bo‘ladi. 
Bu esa fasllar bo‘lishining sababidir – jarayon 5.4-rasmda tasvirlangan.  
 
 
5.4- rasm