•davr nashriyoti t o s h k e n t

B o s h q a r ila d ig a n   r a k e t a la r  va   «aqlli»  b o m b a la r

1950-yillar  o'rtalarida  samolyotlar  boshqariladigan  rake ta­

lar  bilan  qurollana  boshladi.  Ular  samolyot  radiolokatori  yordami- 

da  mo'ljal  tom onga  yo‘naltirilardi.  Bunday  raketalar  katta  masofa- 

dan  turib,  bulutlar  orasidan,  ko'rish  qiyin  bo'lgan  sharoitda,  tunda 

ham  nishonga tegardi.  Hozirgi vaqtda have jangi raketalarining o ‘z- 

o ‘zidan  m o‘ljalga  olishining  to ‘g ‘rilanishi  ancha  takomillashtiril- 

gan.  Radiolokatsiya yordamida mo'ljal tomon yo'naltiriladigan  have 

jangini  olib  boradigan  aviatsion  raketalar  ikki  xil  bo'ladi  -   aktiv va 

yarim  aktiv  o ‘z-o‘zidan  mo'ljalga  olishi  to ‘g ‘rilanadigan  raketalar. 

Raketa samolyotning uni harakatga keltirgan radiolokatsiyasi yor­

damida mo'ljal tom on yo'naltiriladi,  buning  uchun  u o'zining  datchi- 

gi orqali nishonga urilishi  lozim  bo'lgan obyektning  radiosignallarini

S u-39 hujum chisi(chapdan) yerdagi obyektlarni 

raketalar va bom balar o rqali yakson qiladi.

S u-35 qiruvchisi (o'ngdan) raketalari o rqali havo ja n g in i olib bora d i

---

qabul  qiladi  (yarim  aktiv 

o'z-o'zidan 

mo'ljalga

olishning 

to'g'rilanishi) 

yoki  hattoki  o'zining  kichik 

lokatoridan 

foydalanadi 

(aktiv  o'z-o'zidan  mo'ljalga 

olishning to'g'rilanishi).

Dushman 

samolyoti- 

ning  reaktiv  dvigateli  sop- 

losidan 

chiqadigan 

gaz 

oqimi 

ta ’sirida 

mo'ljalga 

yo'naladigan  Amerikaning 

«Sayduinder»  raketasi  12 

km gacha masofaga uchib bora olardi.  Bunday raketalar  1954-yilda 

yaratilgan  bo'lsa,  hozirga qadar takomillashtirilishda davom etm oq- 

da.  Sovet  Ittifoqida  ham  shunga o'xshash  sam olyotlar loyihalashti- 

rilgan  edi.  Amerikaning  «Feniks»  raketasi  strategik bom bardim onc- 

hilarga zarba  berish  uchun  mo'ljallangan,  shu  sababli  uning  uchish 

masofasi  100  km  dan  ortiq.  U  bort radari yordamida  mo'ljalga oti- 

ladi.  Bunday  mo'ljalga  urish  tizimi  aktiv  deb  ataladi.  Shuningdek, 

istehkomlar,  tanklar,  kemalar  bilan  jang  qilish  uchun  mo'ljallangan 

«havo  -   yer»  raketalari  ham  mavjud.  Ular  optika,  radio  yoki  lazer 

nurlari yordam ida mo'ljalga yo'naltiriladi.

Nishonga  to'g'rilanadigan  o g ‘irligi  1,5  t bo'lgan  KAB-1500  bom ­

bast  lazer  nurlari  yordamida  boshqariladi.  10  km  balandlikdan 

tushadigan  bomba  bino  oynasiga  yoki zavod trubasiga  uchib  ki- 

rib ketishi mumkin.  Keyingi yillarda esa shunday bom balar paydo 

bo'ldiki,  ularga  lazer nuri ham  kerak emas:  и laming 

elektron miyasiga  nishonga  uriladigan obyekt koor- 

dinatlarini kiritish kifoya.

шшяш

A m erikaning F-16C sam olyoti

---