•davr nashriyoti t o s h k e n t

mikrovertolyotga aylanadigan o'rindiq variantini  ham taklif qilishdi. 

Bunday  g'aroyib  g'oya texnik jihatdan  murakkab  bo'lganligi  sababli 

qo'llab-quvvatlanmadi.  2 ,5 -3   tovush  tezligiga teng  tezlikda  uchadi­

gan  tovushdan  tez  strategik  bombardimonchilarni  tark  etayotgan- 

da katapulta ham yordam  bera olmadi.  Bunday tezlikda shitob  bilan 

uriladigan  havo oqimining  bosimi  betonga  urilganga teng va  u  o'zini 

qutqarishga  harakat  qilayotgan  uchuvchini  pachaqlab  tashlashi 

mumkin. Shundan keyin start oldidan uchuvchini o'z ichiga olib yopi- 

ladigan va shu yo'l bilan uchuvchini qarshisidan kelayotgan oqimdan 

saqlovchi katapultatsiya qilinadigan kapsulalar yaratildi.  Biroq bu 

kapsulalar keng tarqalmadi, sababi  kapsula konstruksiyasi o'ta og'ir 

bo'lib,  yopilayotgan  paytida  uchuvchiga jarohat  yetkazishi  -   masa­

lan,  uning qo'li yoki oyog'ini qirqib tashlashi  mumkin edi.  Katapultat­

siya qilinishidan oldin uchuvchi tezlikni pasaytirishi lozim edi.

Ekipajning ajralib chiqadigan 

kabinasi o'ta  o g 'ir

va konstruksiyasi m urakkab bo'lib chiqdi,

shu sababli и keng tarqalm adi

---

Katapultatsiya  qilinadigan  kapsulalar bilan jihoz- 

langan,  o'ta  ishonchli  tuyulgan,  tajribaviy  «Val- 

kiriya»  bom bardim onchisi  halokatga  uchraganda 

uchuvchilardan b iri katapultatsiya  qilishga  ulgurib qoldi,  biroq 

jid d iy  ja ro h a t oldi,  ikkinchisi esa sam olyotni tark etishga ulgur- 

may  halok  bo'ldi.  Buning  sababi shunda  ediki,  kabinani  tark 

etishdan oldin yopiq kapsulalar ozroq orqaga ketishi kerak edi. 

Sam olyot  tekis  shtoporda  aylanib  tusha  boshladi,  kapsulaga 

ta ’sir  etadigan  markazdan  qochuvchi  kuch  shunchalik  katta 

bo'lib chiqdiki,  kapsulalar o'rnidan qim irlayolm ay qoldi.

Samolyot ekipajini  qutqarishning  yana  bir  usuli  ekipaj joylashgan 

butun  bir kabinani  «otib yuborish»dan  iborat  bo'ldi.  Bunday usul fa ­

qatgina  ikki  samolyot  -   Amerikaning  «Rokuell»  B-1A  va  «Jeneral 

Daynemiks»  F-111  konstruksiyasida  qo'llanildi.  Maxsus  poroxli  pat- 

ronlar  otish  yo'li  bilan  kabinaning  samolyot  fyuzelyajiga  mahkam­

langan  joyini  buzish  orqali  samolyotdan  ajralib  chiqqan  kabinada 

qattiq yonilg'ida ishlovchi  dvigatel  ishga tushadi va  kabina yuqoriga 

ko'tariladi,  avariyaga  uchragan  samolyotni  oldinga  o'tkazadi,  shun­

dan  so'ng  u  parashutni  ochadi,  uning  yon  tomonlaridagi  maxsus 

rezina  qoplar  havo  bilan  to'la  boshlaydi, 

ular yerga  qo'nish  paytida  amortizatorlar 

va  suvga  qo'nganda  suvga  cho'kib  ket- 

maslik  uchun  po'kak  vazifasini  o'taydi.