Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

7. "Devorsiz ombor" - Sanksiyasiz kirish tizimdagi sinish, buzish 

yoki  buzilishlar jarayonida amalga oshiriladi. Masalan, foydalanuvchiga 

taaluqli  bo‘lgan  muayyan  bir  fayllarning  ochiq  qolishi,  noqonuniy 

foydalanuvchiga  ikkinchi  yoki  uchinchi  shaxslarga  taaluqli  bo‘lgan 

ma’lumotlardan foydalanish huquqini beradi.  

III. Manipulyasiya metodlari. 

Ma’lumotlarni  almashtirib  qo‘yish  -  yangi  ma’lumotlarni 

o‘zgartirish  yoki  kiritish  odatda  EHMga  axborotlarni  o‘tkazish  yoki 

undan  chiqarib  olish  orqali  amalga  oshiriladi.  Bu  usul  manipulyasiya 

metodining  bir  ko‘rinishi  hisoblanib,  bundan  tashqari  ushbu  metodning 

yana quyidagi ko‘rinishlari mavjud: 



  kompyuterni pult yordamida boshqarib manipulyasiyalash; 



  troya oti; 



  bomba; 



  modellashtirish; 



  uchar ilon va shu kabilar. 

Kompyuter  axborotlaridan  foydalanib  sodir  etilgan  jinoyatlar 

bo‘yicha quyidagi holatlar aniqlanishi lozim. 

Odatda,  bu  turdagi  jinoyatlarda  uni  sodir  etgan  jinoyatchi 

shaxslarni  oldindan  kuzatish  imkoniyati  mavjud  emas.  Aksariyat 

hollarda  tergovchi  bunday  jinoyatlar  sodir  etilganidan  so‘ng  habardor 

bo‘ladi  yoki  unga  habar  qilinadi.  SHundan  so‘ng  tergovchi  uni  aynan 

qaysi  vaqtda  sodir  etilganini  aniqlashi  lozim  bo‘ladi.  Kompyuter 

jinoyatlari  to‘saddan  sodir  etiladigan  jinoyatlar  hisoblanmaydi.  Balki, 

ular  aksariyat  vaziyatlarda  oldindan  rejalashitirilgan  holda  muayyan 

murakkab  algoritmlardan  foydalanish  orqali  sodir  etiladigan  jinoyatlar 

hisoblanadi.  SHu  sababli  uni  aniq  vaqtini  aniqlashda  tergovchi 

informatsion  operatsiyalar  tarixini  o‘rganishdan  ishni  boshlashi 

maqsadga muvofiqdir. Bu turdagi jinoyatlarda jinoyatni sodir etish vaqti 

muayyan vaqt oralig‘ini tashkil etishi mumkin. 

Kompter  axborotlaridan  foydalanib  sodir  etilgan  jinoyatlarda 

jinoyatchilar  yashirin,  qo‘zdan  pana  joylarni  tanlashadi.  Bunda  ular 

xonadon,  kvartira,  ish  xonasi,  pakr,  kafe,  bar  va  shunga  o‘xshash 

joylarda  o‘tirib  o‘z  jinoiy  qilmishlarini  sodir  etishi  mumkin.  Tergov 

jarayonida  tergovchi  jinoyatchilarni  ijtimoiy  havfli  qilmishni  aynan 

qaerda sodir etganini aniqlashi birlamchi ahamiyatga ega.  

---

 

508 

Tergovchi  jinoyat  tufayli  kim  moddiy  yoki  ma’naviy  zarar 

ko‘rganini  aniqlashi  ham  ish  uchun  juda  ahamiyatli  hisobalanadi. 

Odatda,  kompyuter  jinoyatlari  juda  katta  moddiy  zarar  keltiruvchi 

jinoyat  hisoblanadi.  Aytish  mumkinki,  bu  turdagi  jinoyatlar  keltirilgan 

zarar  miqdori  boshqa  jinoyatlar  keltirgan  zarar  miqdoridan  ko‘ra  ancha 

ko‘p.  Uni  aniqlanishi  tergov    va  jabrlanuvchi  uchun  birlamchi 

ahamiyatga  ega.  SHu  sababli,  tergovchi  mazkur  huruj  orqali  kimga 

qanday zarar etganini aniqlashi lozim.