Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

Talonchilik va bosqinchilik jinoyatlarini tergov qilish 

xususiyatlari  

Talonchilik  va  bosqinchilik  jinoyatlariga  doir  ishlar  bo‘yicha 

dastlabki tergov harakatlari xususiyati jinoyat ishi gumon qilinuvchining 

ushlanishi  yoki  jinoyat  sodir  etilishi  fakti  bo‘yicha  qo‘zg‘atilganiga 

bog‘liq bo‘ladi. Ikkala holda ham tergovni jabrlanuvchini so‘roq qilish, 

hodisa  sodir  bo‘lgan  joyni  ko‘zdan  kechirish,  gumon  qilinuvchini 

guvohlantirish 

va 

so‘roq  qilish,  jabrlanuvchining  sud-tibbiyot 

ekspertizasini  tayinlash,  guvoh-shohidlarni  so‘roq  qilish  (agar  ular 

bo‘lsa)dan boshlagan ma’qul. 

Jabrlanuvchini so‘roq qilishda talonchilik yoki  bosqinchilik hujumi 

uning  uchun  stress  vaziyati  hisoblanishini  e’tiborga  olish  zarur.  SHu 

bois jabrlanuvchi jinoyatchilarning tashqi ko‘rinishi belgilarini va tergov 

uchun  ahamiyatga  molik  bo‘lgan  boshqa  holatlarni  doim  ham  eslab 

qolavermaydi. 

Jinoyat  haqida  jabrlanuvchi  odatda  voqeadan  keyin  darhol  arz 

qiladi,  shu  sababli  so‘roq  paytida  kuchli  ruhiy  hayajonlanish  holatida 

bo‘ladi,  olingan  tan  jarohatlaridan  azob  chekadi.  So‘roqdan  oldin 

jabrlanuvchiga  o‘ziga  kelib  olish,  hujumning  barcha  holatlarini 

xotirasida tiklash uchun vaqt berish zarur. 

Hujum  qilganlarning  tashqi  ko‘rinishi,  kiyimi,  qadam  tashlashi, 

nutqining  nuqsonlarini  ayniqsa  batafsil  aniqlash  zarur.  Quyidagi 

masalalar  ham  muhim  ahamiyatga  ega:  jabrlanuvchi  qanday  qarshilik 

ko‘rsatgan;  hujum  qilganlarda  qanday  jarohatlar  qolgan  bo‘lishi 

---

 

408 

mumkin;  jabrlanuvchining  tanasi  va  kiyimida  jinoyatchilarning  qon 

izlari bormi; ularning har biri qanday rolni bajargan. 

Jabrlanuvchini  so‘roq  qilgandan  keyin,  ba’zan  undan  oldin  (agar, 

masalan,  jabrlanuvchi  kasalxonada  bo‘lsa)  hodisa  sodir  bo‘lgan  joyni 

ko‘zdan kechirish o‘tkaziladi. Ushbu tergov harakati taktikasi o‘g‘rilikka 

doir  ishlar  bo‘yicha  ko‘zdan  kechirish  taktikasi  bilan  o‘xshash.  Asosiy 

farq  shundan  iboratki,  talonchilik  va  bosqinchilik  hujumlarida  jinoyat 

shohidi  –  jabrlanuvchi  mavjud  bo‘ladi.  Ko‘zdan  kechirishni  uning 

ishtirokida o‘tkazgan ma’qul. Jabrlanuvchi o‘ziga hujum qilingan joyda 

bergan  tushuntirishlar  o‘q,  sigaret  qoldiqlari,  jinoyatchilarning  barmoq 

va poyafzal izlarini topish, hidli izlarni olishni osonlashtiradi. 

Olishuv  joyi  ayniqsa  sinchiklab  tekshiriladi.  Bu  erda  qon,  oyoq 

izlari, uzilgan tugmalar, qo‘lqoplar, yirtilgan kiyim bo‘laklari va boshqa 

narsalar – ashyoviy dalillar topilishi mumkin. Hodisa sodir bo‘lgan joyni 

ko‘zdan  kechirish  jarayonida  ba’zan  talonchilik  yoki  bosqinchilik 

hujumi inssenirovka xususiyatiga ega ekanligini taxmin qilish imkonini 

beradigan salbiy holatlar aniqlanadi.