1-Маъруза: Кириш

Ўлчаш аниқлигининг эҳтимолий баҳоланиши. Ҳар қандай катталик 
ўлчанганда, унинг тахминий қиймати аниқланади. Бу қиймат эса тасодифий 
деб хисобланади ва иккита ташкил этувчидан иборат бўлади. Биринчи 
ташкил этувчиси такрор ўлчашларда ўзгармайдиган ѐки маълум қонун 
бўйича ўзгармайдиган бўлиб, уни мунтазам хатолик дейилади. Иккинчи 
ташкил этувчи эса тасодифий хатолик бўлади. 
Ўлчанадиган катталикнинг ўртача арифметик қиймати қуйидагича 
топилади. 

---

n
х
х
х
х
х
n





....
3
2
1
; 
Бу ерда, х
1
,х
2
,х
3
,..х
n
–алоҳида ўлчамлар натижаси; 
n-ўлчашлар сони. 
Ўлчаш аниқлигини баҳолаш, эҳтимоллик назарияси позициясига 
асосланиб баҳоланади, яъни ишончли интервал ва уни характерловчи 
ишончли эҳтимоллик қабул қилинади. 
Ўлчаш натижасининг аниқлигини баҳолашда эҳтимолий катталикдан 
фойдаланилади. Эҳтимолий хатолик эса, шундай хатоликки, унга нисбатан, 
қандайдир катталикни қайта ўлчаганда тасодифий хатоликнинг бир қисми 
абсолют қиймати бўйича эҳтимолий хатоликдан кўп, иккинчи қисми эса 
ундан шунча кам бўлади. 
Эҳтимолий хатолик кўпинча ўлчашни бир неча ўн, хаттоки юз 
маротаба такрорлаш имконияти бўлганда аниқланади. 
НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ 
1. 
Ўлчаш хатоликларининг ҳосил бўлиш сабаблари. 
2. 
Қандай турдаги ўлчаш хатоликлари мавжуд. 
3. 
Қайси турдаги хатоликларни буткул ѐки қисман бартараф этиш 
мумкин? 
4. 
Нима учун тасодифий хатоликларни йўқ қилиб бўлмайди? 
5. 
Дисперсия нима? 

---

6 – Маъруза: Ўлчаш техникаси. Ўлчаш асбоблари метрологик