Navoiy davlat pedagogika instituti umumiy tilshunoslik

Antonimlar 
Antonimlar nutqda ikki hil maqsad uchun foydalaniladi:  
1.  Shahx,  predmetlar  Yoki      ularning  belgilari  orasidagi  zidlikni  ifodalaSh  uchun.  Badiiy 
adabiyotda 
antonimlardan 
antiteza 
hosil 
qiliSh 
uchun 
foydalaniladi. 
Antiteza 
adabiyotShunoslikda  tazod  san‘ati  deb  ham  yuritiladi,  Bunday  san‘at,  ayniqsa,  mumtoz 
adabiyotda keng iShlatilgan.  
Masalan:  
Charxi kajraftorning bir Shevasidin dog’men, 
AyShni nodon surib, kulfatni dono tortadir. (Furqat) 
Har kimki, vafo qilsa, vafo topqusidir, 
Har kimki, jafo qilsa jafo topqusidir. 
YAhShi kishi ko`rmagay yomonlig’ hargiz, 
Har kimki, yomon bo`lsa, jazo topqusidir. (Bobur)    
Antiteza ayniqsa, maqol va topiShmoqlarda ko`p iShlatiladi. Masalan:  
Otdan baland, itdan past. Kunduzi izzatda, kechasi hizmatda. (topiShmoqlar). 
YaxShi topib gapirar, yomon qopib.  Nodon  do`stdan ziyrak duShman yahShi. (maqollar). 
2.  Antonimlar  umumiylaShtiriSh,  jamlaSh  ma‘nosini  ifodalaSh  uchun  ham  iShlatiladi. 
Masalan:  
SHunga ko`p hursandmiz yoshu-qarimiz. (G‘.G‘ulom) 
Badiiy  nutqda  ko`p  hollarda  uslubistik  maqsad  bilan  zid  ma‘no  ifodalamaydigan,  lekin 
qisman  bir-birini  inkor  etadigan,  bir  hil  xususiyatga  ega  bo`lgan  so`zlar  antiteza  hosil  qiliSh 
uchun iShlatiladi. Masalan:  

---

 
205 
Do`st achitib gapirar, dushman kuldirib. 
Bir lavhang qon esa, 
Bir lavhangmiSh zar…  (G’. G’ulom). 
Qilma zolimlik kishiga, adl ila rom et uni,