Microsoft Word ece. Cep. 156. Uzbek doc

 
Мамлакатдаги башорат қилиб бўладиган таъсирлар 
 
Глобал исиш ва бошқа климатологик ўзгаришлар 
Глобал исиш ва унга ҳамроҳ климатологик ўзгаришларнинг ҳозирги пайтда мамлакат ҳаётининг 
аҳамиятли ижтимоий, иқтисодий ва экологик жиҳатларига таъсир қилувчи ёки таҳдид солувчи 
тарафлари мавжуд; яқин келажакда ушбу вазият ёмонлашади (9.1-рамка). 
Ўз навбатида, ўртача ҳароратнинг кўтарилиши жиддий климаталогик оқибатларга олиб келади. 
Нонормал арид ва иссиқ даврлар сони ошиб бориши сув ресурслари шаклланиши циклларини 
ўзгартирмоқда ва нонормал ва экстремал об-ҳаво ҳодисалари, жумладан узоқроқ давом этадиган 
қурғоқчилик ва кучли ёғингарчиликка олиб қелмоқда. 
Бундан ташқари, экотизимларда сув оқимининг табиий регуляторлари бўлган музлик ва қор захиралари 
ўртача ҳарорат ошишидан салбий таъсир қўрди, бунинг оқибати вайронкор бўлиши мумкин. Гарчи 
музликларнинг кичрайиши ва қор захираларининг камайиши қисқа муддатда мавжуд сув 
ресурсларининг қисқаришига олиб келмай – аксинча, улар сув оқимини кўпайтириши мумкин бўлса -да, 
узоқ муддатда музлик ва қордан озуқланадиган сув оқимлари қисқариши ва шунинг билан гидрологик 
қўрғоқчиликлар тез-тез бўлиши ва миқёси ортишига олиб келади. 
Қурғоқчилик табиий сабаблар (иқлим, табиий сув оқимлар ва оқим шаклланиш ҳудудидан узоқлик) ва 
антропоген омиллар, жумладан сувдан фойдаланиш ва сувни истеъмол қилиш амалиёти оқибати 
бўлиши мумкин. Бундай вазият айниқса Амударёнинг ўрта ва қуйи оқимларида жойлашган, 
қурғоқчилик мамлакат бўйича ўртачадан кўпроқ бўладиган Қорақалпоғистон Республикаси, ва Хоразм, 
Бухоро ва Навоий вилоятлари каби маълум ҳудудларга хос. 
Қурғоқчилик билан бирга Ўзбекистон юқори ҳарорат, қаттиқ ёғингарчилик ва атмосфера хиралиги каби 
бошқа экстремал шароитлардан зарар кўриши эҳтимол. Шайлик даражаси фалокат қалтислигини 
қисқартиришда ҳал қилувчи омил ҳисобланади. Шунинг учун Ўзбекистон қурғоқчилик борасида эрта 
хабардорлик тизимини жорий этмагани, ёки уларнинг олдини олиш ва таъмирини юмшатиш чораларини 
қўрмагани қайтарланарли ҳолдир, ваҳоланки бундай тизимни йўлга қўйиш учун имкониятлар мавжуд 
кўринади. 
Сув таъминоти ва сувга талаб 
 
Ихтиёрдаги сув ва сувдан суғориш ва маиший мақсадларда фойдаланиш иқлим ўзгаришидан энг кўп 
таъсир қўриши мумкин бўлган соҳалардир. 2005 йилда Ўзбекистонда жами сув танқислиги 2 км
3
, деб 
баҳоланган эди. Иккинчи миллий ахборотда ишлаб чиқилган сценарийларга асосларган башоратларга 
қўра, 2030 йилга бориб сув танқислиги 7 км
3 
га етиб бориши ва 2050 йилга бориб 13 км
3 
га кўтарилиши 

---

161 
мумкин. Шунинг билан бирга, иқлим ўзгариши оқибатида суғоришга сув сарфлаш, тахминларга кўра, 
2030 йилга бориб 5 фоизга, 2050 йилга бориб 7–10 фоизга ва 2080 йилга бориб 12–16 фоизга ошади.