Microsoft Word ece. Cep. 156. Uzbek doc

7.9 
Ер ислоҳоти ва аграр сиёсат 
Ер ислоҳоти 1998 йилда бошланиб унинг бажаришида Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги етакчи роль 
ўйнади (Ўзбекистоннинг биринчи АҲШни кўринг). Ер ислоҳотидан асосий мақсад ер ҳосилдорлигини 
оширишдир. Фермер хўжаликлар тузилмаларини қайта кўриб чиқишдан ташқари ер ислоҳотида диққат 
кўпроқ корхона, бино ва иншоотлар ва қўчар мулкка қаратилган. 
Қишлоқ хўжалиги ерлари 
2001 йилдан бери фермер хўжаликлари тузилмаси ва ишлаб чиқариш ва ишлаб чиқариш хўжалик 
юритувчи субъектларни ташкил этилиши сезиларли ўзгаришларга юз тутди. Ўша пайтда йирик қишлоқ 
хўжалиги кооперативлари (тугатилган колхоз ва совхозлар ўрнига шакллантирилган ширкатлар) асосан 
тугатилиб фермер хўжаликларга бўлинди. Фақат қорақўлчилик йирик хўжаликлар шаклида фаолият 
юритишда давом этди ва кўриб чиқилаётган вилоятларда ширкатлар – улардан 100 ортиғи – ҳамон 
мавжуд. Учинчи тоифа, деҳқон (оилавий) фермер хўжаликлари сақланиб қолди ва, гарчи улар жуда 
кичик ер участкаларида жойлашган бўлса-да, ҳозир ҳам қишлоқ хўжалик ишлаб чиқишнинг самарали ва 
кафолатли шаклини ташкил қилади. Кейингироқ сиёсат фермер хўжаликларни йирикроқ ишлаб 
чиқариш субъектларга бирлаштиришдан иборат (Фермер хўжаликларни оптимизациялаш дастури). 
Дастур бажарилиши натижасида фермер хўжаликлар сони 2008 йил бошидаги 216.000 дан 2008 йил 
охиридаги 105.000 га қисқарди. 
Гарчи қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришда давлат четда турмаса ва тўғридан-тўғри аралашса-да, 
равшанки, фермер хўжаликлар тузилмасидаги ўзгаришлар қарор қабул қилишга ва ресурслардан, 
хусусан ер ва сувдан фойдаланишга таъсир кўрсатди. Шунга мувофиқ, сув ва ердан фойдаланишнинг 
барқарорлигини мустаҳкамлашга қаратилган барча саъй-ҳаракатни қишлоқ хўжалиги тизимининг 
ислоҳоти эмас, балки аста-секин ўзгартирилиши фермер хўжаликлари даражасида қарор қабул қилиш 
имкониятлари кенгайганига олиб келган ўзгарган ва ўзгариб келаётган шароитга мосланиши керак. 
Янги, аҳамиятли манфаатдор тарафлар сувдан фойдаланувчилар уюшмалари (СФУ) ҳам саҳнага келди. 
Гарчи уларнинг вазифалари махсус қонунда ҳозирча белгиланмаган бўлса-да, СФУ маҳаллий даражада 
қарорлар қабул қилишда марказий роль ўйнайдилар (6-боб). СФУ муҳим жиҳати шундан иборитки, улар 
фақат сув ресурсларининг тақсимотига таъсир қилибгина қолмай, фермерлар билан биргаликда хўжалик 
суғориш инфратузилмасига техник хизмат кўрсатиш ва уни такомиллаштиришда самара бермоқдалар. 
Давом этаётган Суғоришни ривожлантириш миллий дастури магистрал каналлар ва насос 
станцияларига қаратилган. Режалаштирувчи ва лойиҳаловчилар ушбу улкан инвестицияларни жамоа ва 
фермер хўжаликлар даражасида сув тақсимотига кор берадиган равишда мослашлари лозим. Давлат 

---

131 
томонидан тўлиқ молияланган дастур фермер хўжаликларга ва уларнинг таркилотларига ташкилий, 
молиявий ва техник ёрдам кўрсатиш билан бирга амалга оширилиши лозим. Шунингдек, етарли 
даражада имкониятларни ошириш, жумладан сув тежаш ва атроф-муҳитни бошқаришни 
такомиллаштириш зарур бўлади. Юқори даражада деградация бўлган ерларни тиклашга келганда, 
фермерлар узоқ муддатда ерни бошқаришни яхшилашга инвестиция киритишлари учун ерга эгалик 
ва/ёки ердан фойдаланиш ҳуқуқлари жиҳатидан кафолатлар мустаҳкамроқ бўлиши талаб қилинади. 
Қалтис вазиятларда қисқа муддатли эҳтиёжлар, хусусан сув ва энергияга тегишлилари, қарор қабул 
қилишда биринчи ўринда бўлиб узоқ муддатли истиқболда ресурслар базасини сақлашдан устун туради.