82. 3(5Ҳин) К19 Калила ва Димна

Вазирнинг ҳикояти 
Нил бўйидаги вилоятларнинг бирига бир шоҳ ҳукмрон эди. У ерда сербулоқ ва қалин 
мевали дараxтлар билан қопланган бой, ўоят баланд бир тоў бор эди. Бу тоўда йиртқич, 
ваҳший ҳайвонлар яшар эди. Шу тоўнинг бир ёриқ жойи бўлиб, етти иқлимдан эсган 
шамолнинг ҳаммаси шу ердан ўтар эди. Бу ёриқнинг яқинида дунёда мисли кўрилмаган 
даража гўзал бир уй бор эди. Шоҳнинг ўзи ота-бобоси яшаган шу уйда турар эди. 
Уларнинг баъзилари даҳшатли шамол ва бўронлар натижасида ҳалок бўлиб кетар эдилар, 
лекин муҳташам бинони, меваларни ва она юртни ташлаб бошқа ерларга кўчиб кетишни 
истамас эдилар. Шоҳнинг бир маслаҳатчи вазири бор эди. Бир куни шоҳ унга деди: 

---

148 
— Бизнинг аждодларимиз саъй-ҳаракати билан баxтли кунларга етишганлигимизни сен 
яxши биласан. Агар шамол бўлмаса, бу ер xудди жаннатнинг ўзи. Даҳшатли шамоллар 
эсадиган бу ёриқни беркитиш учун бир чора топиш зарур. Шундай қилсак ҳозирги ва 
келажак авлодларимизни фалокатлардан қутқарган, бу дунёда ҳам бир жаннат пайдо 
қилган бўлур эдик. 
Вазир деди:
— Мен шоҳнинг амрига мунтазир бўлган қулиман. 
Шоҳ деди: 
— Бу менинг сўзларимга жавоб бўлмади. 
Вазир деди: 
— Менинг бошқа жавобим йўқдир. Чунки шоҳ ҳар жиҳатдан биздан кўра билимли ва 
ақллидир. Шоҳ ер юзининг ҳукмдоридир, лекин у айтган ишини қилиши одамнинг 
қўлидан келмайди, уни амалга ошириш учун илоҳий куч-қувват керак. Кичиклар 
улуўларга қарши туролмайдилар. 
Шоҳ деди:
— Oдамларнинг бир-бирлари билан мусобақалашиб қўлга киритишга уринган ноз-
неъматлари самодан берилади, лекин шундай бўлса-да, уларнинг қандай кун 
кечиришлари, ўзларининг ҳаракатларига боўлиқ. Бу нарса қудрати илоҳий эмас, одамнинг 
ўзига боўлиқ. Қани, бу ҳақда нима дейсан? 
Вазир деди:
— Менинг ўйлашимча, шоҳ қилмоқчи бўлган ишга диққат билан қараши керак, сўзнинг 
эса аҳамияти оздир. Бу ишдан келадиган фойда ва зарарга келганимизда, уларни олдиндан 
билиб бўлмайди, бунга инсоннинг ақли етмайди. Шунинг учун ҳам шоҳ эҳтиёт бўлиши 
керак, таўин ўзига шоҳ аxтариб кетган эшакнинг вазиятига тушиб қолмасин. 
Шоҳ сўради: 
— Эшак қандай аҳволга тушибди?