Korxonalarda moliayviy resurslarni boshqarishni samarali tashkil etish

3-BOB. KORXONALAR  MOLIYAVIY RESURSLARINI SAMARALI 

BOSHQARISH YO’NALISHLARI 

 

3.1. Korxonalar foydasini ma  imalla  ti i   y ’ ali  la i 

 

Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  har  bir  xo’jalik  yurituvchi  sub’yektlar  ma’lum 

bir  foyda  olish  maqsadda  faoliyat  yuritadi.  Ushbu  faoliyat    samarasiga  muvofiq 

foydaga erishadi. Korxonalar faoliyat boshlashdan avval ma’lum bir foyda olishni 

maqsad qilib qo’yadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida savdo va umumiy ovqatlanish 

korxonalariga  boshqa  xo’jalik  yurituvchi  sub’yektlar  singari  quyidagi  rasmda 

keltirilgan  omillar  ta’sir  etadi.  Ushbu  omillarning  ta’sir  darajalarini  o’rgangan 

holda  faoliyat  yuritish  ularning  korxonalar  foydasini  maksimallashishini 

ta’minlaydi.  Quyidagi  rasmda  korxonalarda  foydaga  ta’sir  etuvchi  omillar 

ko’rsatilgan. Birinchi guruh omillari quyidagilar: 

Mahsulot  sotib  olish  va  sotish  hajmi  –  ushbu  korxonalar  qancha  ko’p  tovar 

aylanmasiga,  ya’ni  qancha  ko’p  tovar  sotib  olib  uni  sotishi  shuncha  foydani 

oshiradi. 

Mahsulot  sifati  –  mahsulot  sifatini  qancha  yaxshilab  borgan  sari,  unga 

sarflanadigan  xarajatlar  ham  shunga  nisbatan  oshadi  va  aksincha  sifati  past 

mahsulotga xarajatlar ham kam sarflanadi. 

Mahsulot ishlab chiqarish murakkabligi – mahg’sulot ishlab chiqarish qancha 

murakkab bo’lsa, unga shuncha mehnat sarfi va boshqa xarajatlar ko’p bo’ladi va 

mahsulot  tannarxini  oshiradi.  Mahsulot  ishlab  chiqarish  qancha  oson  bo’lsa,  mos 

ravishda ishlab chiqarish tannarxi ham pastroq bo’ladi. 

Ikkinchi guruh omillari quyidagilar: 

Samaradorlik  –  korxona  qancha  samaradorlikka  erishsa,  bunda  mahsulot 

ishalab chiqarish tannarxi ham shuncha past bo’ladi va aksincha samaradorlik past 

joyda mahsulot ishlab chiqarish tannarxi shuncha yuqori bo’ladi. 

Texnologiya – korxona faoliyatida texnologiyalar qanchalik zamonaviy, yangi 

bo’lsa,  mahsulot  unumdoriligiga  erishilib,  mahsulot  ishlab  chiqarish  tannarxi 

---

57 

 

shuncha  kamayadi.  Texnologiya,  asbob-uskunalar  yaxshi  bo’lmagan  ishlab 

chiqarish jarayonida, samaradorlik past bo’lib, mahsulot ishlab chiqarish tannarxi 

oshadi.