Вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги

ТИКАНЛИ АРТИШОКНИ ЕТИШТИРИШДА МАҚБУЛ КЎЧАТ ҚАЛИНЛИГИНИ ВА 
АЗОТЛИ ЎҒИТЛАРНИНГ ҚУЛАЙ МЕЪЁРИНИ АНИҚЛАШ 
 
Х.Аясов, А.Мурадуллаев, М.Шодманов 
ТошДАУ 
 
Кириш. Кейинги йилларда синтез йўли билан жуда кўплаб янги ва яхши самара берадиган, кучли 
таъсир этувчи дори моддалари яратилган бўлишига қарамай доривор ўсимликларга бўлган қизиқиш 
яна кучайиб бормоқда. 
Мустақиллик йилларида мамлакатимизда шифобахш ўсимликлар хом ашёсини етиштириш билан 
шуғулланувчи ихтисосслашган фермер ҳамда бошқа мулкчилик шаклидаги хўжаликлар ташкил 
қилинди. Шифобахш ўсимликларни етиштиришга катта эътибор берилмоқда. Ана шундай 
усимликлардан бири мураккабгулдошлар (Asteraceae Dumort) оиласига мансуб тиканли артишок -
Cynara scolymus L. ҳисобланади. Лекин xозиргача Ўзбекистонда етиштирилаётган кўплаб шифобахш 
ўсимликларнинг, жумладан тиканли артишокнинг агротехникаси ишлаб чиқилган эмас.
Мамлакатимизда фармацевтика саноати учун хом ашёси четдан келтирилаётган тиканли 
артишокнинг биомассаси оғирлиги ва ундаги биологик фаол моддалардан флавоноидлар гуруxига 
мансуб бўлган рутин, кверцитин ва бошқа моддаларни синтез қилувчи ушбу ўсимликни етиштириш 
муҳим назарий ва амалий аҳамият касб этади.
Мазкур ўсимликни етиштиришда маъдан ўғитлардан самарали фойдаланилмаслик, унинг ўсиши, 
ривожланишининг сустлашиши, xосилдорлигининг пасайиши ва унинг хом ашёси таркибидаги 
флавоноидларнинг миқдорини камайишига сабаб бўлади. Бироқ ўсимликларни, шу жумладан 
доривор ўсимликларнинг ҳам, азотли ўғитларнинг қанча меъёри билан озиқлантириш мақсадга 
мувофиқ бўлиши масаласи шу вақтгача ўз ечимини топган эмас. Шунингдек, Тошкент вилоятининг 
бўз тупроқлари шароитида оптимал экиш схемаси, яъни мақбул кўчат қалинлиги аниқланмаган. 
Шундан келиб чиққан xолда биз ўз илмий тадқиқот ишларимизда тиканли артишокнинг экиш 
схемаси ҳамда азотли ўғитлариниг турли меъёрларининг бу ўсимликнинг ўсиши, ривожланиши ва 
доривор маxсулотнинг xосилдорлиги ҳамда сифатига таъсирини ўрганишни мақсад қилиб қўйдик.