1-расм. Гелиомажмуанинг технологик схемаси: 1 – қовунни қабул қилиш; 2 – тозалаш, саралаш ва
инспекциялаш; 3 – қовунни пўстидан ва уруғдан ажратиш, этини олиш; 4 – қовун этини майдалаш ва
гомогенизациялаш; 5 – эт бўтқасини буғлантириш; 6 – эт шиннисини қуритиш; 7 – қоқини жойлаш
ва қадоқлаш; 8 – қоқини сақлагич; 9 – қуёш электр станцияси.
Технологик жараёнлар қуйдагича бажарилади. Қовунлар навлари бўйича алоxида қабул қилинади.
Олиб борилган тадқиқотлардан [2], қовуннинг ёзги ва кузги навлари қайта ишлашга яроқлиги
аниқланган, улар таркибида шакар 20%гача етади, шакли овалсимон, ҳосилдорлиги 25...30 т/га.
Қовунни ташкил этувчиларига ажратиш зарур: эти, уруғи ва пўчоғи алоxида олинади. Дала
шароитида қайта ишлашда қовуннинг этини, пўчоғини ва уруғини ажратиб олиш учун [3]да
келтирилган қурилмадан фойдаланиш мақсадга мувофиқ. Ажратиб
олинган эти гомогенизация
машинасида бир хил дисперсияли қилиб янчилади. Тайёр бўлган қовун эти бўтқасивакуум
буғлантиргичда буғлантирилади. Буғлантириш жараёни 50
0
С дан паст ҳароратда амалга оширилади.
Бўтқа буғлантирилиши – сувсизлантирилиши 50% қуруқ модда қолгунча амалга оширилади.
Тайёр бўлган шинни махсус тагликларга солиниб, вакуум қуриткичга жойлаштирилади. Қуритиш 20
% намлик қолгунча амалга оширилади. Тайёр қоқи тагликлар билан сақлагичларга жойлаштирилади.
Вакуум буғлаткич ва қуритгичда иссиқлик таъминоти учун қуёш радиациясидан фойдаланилади.
Гелиосувқиздиргичда қуёш радиацияси ёрдамида қувурлардаги сув қиздирилади, сув насос орқали
буғлантиргич камерасидаги иссиқлик алмашиниши аппаратида узатилади. Сув иссиқлиги бўтқага
берилади ва қиздиради. Сийраклашган xаво муҳитда 40
0
С да сув буғланади ва буғлантиргич
камерасидан вакуум насос ёрдамида сўриб олинади. Буғланиш жараёни бўтқа қайнашида содир
бўлганлиги учун сув буғи билан зарарли моддалар ҳам камерадан чиқарилади.
Вакуум қуритгичдаги таглик қувурларига гелиоколлекторда қиздирилган сув узатилади. Сув
иссиқлиги қуритиладиган бўтқага беради ва бўтқа сувини буғлантиради. Вакуум насос ёрдамида сув
буғи қуритиш камерасидан сўриб олинади.
Вакуум насос, сув насоси ва қовунни этига, пўчоғи ва
уруғига ажратувчи машина юритмалари энергияни қуёш электр станциясидан олади.
Гелиосувқиздиргичнинг иш тартибига ва самарадорлигига таъсир этувчи иссиқлик ҳисобига ва
оптика методига жуда хам катта эътибор қаратиляпти.Гелиосувқиздиргичнинг иссиқлик баланси
ҳисоби қуйидаги формула орқали аниқланади:
Q
пад
=Q
np
+Q
n.n.
+Q
n
+Q
c
бу ерда
Q
пад
-гелиосувкиздиргичнинг устига тушаётган куёш нури, кДж;
Q
n.n
,
Q
n
,
Q
c
- қурилманинг усти, чанг ва ойна ҳисобига тушаётган қуёш нурини йўкотилиши, кДж;
Q
np
- ойнали қатламданўтган қуёш нури, у қуйдаги формула ёрдамида топилади:
Q
пр
=Q
луч
+Q
р.
+Q
т.п.
+Q
пол
Қуёш нурлари
1
3
4
5
6
7
8
9
2
Қуёш нурлари
Қуёш нурлари
202
бу ерда
Q
луч
- ойнага тушиб қайтиш ҳисобига йўқотилаётган нур, кДж;
Q
р
-қурилманинг қизибтургантемператураси, кДж;
Q
т.п
- қурилманинг иссиқлик йўқотиши, кДж;
Q
пол
-иссиқлик ташувчи орқали олинганкеракли энергия, у қуйдаги формула орқали аниқланади:
Q
пол
= qс(Т
вых
– Т
вх
)
бу ерда
q–иссиқлик ташувчи(сув)ни сарфи, кг;
с -гелиосувқиздиргичга кирувчи ва чиқувчи сув ҳарорати, кДж/(кг ּ◌
о
С);
Т
вх
ва
Т
вых
-қурилмага кираётган ва чиқаётган сув ҳарорати,
0
С.
Биз гелиосувқиздиргичнинг керакли юзасини аниқлашимиз керак. Бунинг учун бир қанча
ҳисоблар қилишимиз керак. 1 кг маxсулотни қуритиш учун гелиосувқиздиргич
юзасини
аниқлашимизз керак. 1 кг пастасимон массадан 0.875 кг намлик ажралади. Бошланғич даврда
қуритиш тезлиги юқори бўлиб 1 кг маxсулот учун 0.4375 кг/соатга тенг.
Сувни буғлатиш учун кетадиган энергия миқдорини аниқлаймиз:
Q
исп
=Q
пол
= rm
=2500 0,4375= 1093,75 кДж/соат
Бу ерда
r – буғлатишнинг солиштирма иссиқлиги, t=50
о
С да r = 2500 кДж/кг;
т – буғланаётган намликни масса солиштирма оғирлиги, кг/с.
Ишлатаётган гелиосувқиздиргич ФИК қуйдагига тенг
η = 0,45…0,53 ва ўртача фойдали энергияни
21510
3
кДж/(м
2
ой) ёки тахминан
q
пол
=860 кДж/(м
2
с) ишлаб чиқаради.
Бундан келиб чиқиб 1 кг маxсулотни қиздириш учун юза қуйдагига тенг бўлади:
2
27
,
1
860
1093,75
м
q
Q
S
пол
пол
уд
наг
=
=
=
Бу ҳисоблардан шу хулоса келиб чиқадики гелиосувқиздиргичнинг солиштирма юзасини билган
xолда ҳар қандай қуритиш қурилмасига унинг хом ашё билан таъминланган қараб
гелиосувқиздиргични керакли юзасини ҳисоблаб топиш мумкин.
Бу турдаги миницехлар фермер хўжаликлари учун кичик xажмли модернизациялаш қуритиш
технологияси учун яратиладиган гелиомажмуа қоқи сифатини
ошириш ва энергия сарфини
камайтириш имконини беради.
Хотима:Республикамиз иқлим шароити қуритишда қуёш энергиясидан максимал фойдаланиш
имконини беради. Шу билан биргаликда саноат миқиёсидаги сунъий гелиоқуритиш
мажмуасини
ишлаб чиқиш ва тадбиқ этиш бугунги кун масаласи.
Мақолада келтирилган маълумотлар асосан сифатли ва энергиятежамкор геломажмуа яратилиши
мумкин.
Do'stlaringiz bilan baham: