Microsoft Word Курылыс машиналары лекция материаллары doc

Тисли берилислер.
 
Тисли берилислер айланбалы ҳәрекетти жақын аралыққа жеткизип береди. 
Ол бир –бири менен илинисип ислейтуғын еки тисли доңгелеклерден ибарат 
болады. Жетекши дөңгелек көбинесе киши болады. Вал көшериниң геометриялық 
жайласыўына қарай параллел көшерли берилислер, өз-ара кесисиўши көшерли 
конус формалы тисли берилислер, айқас көшерли цилиндр финтли, червяклы 
берилислерге бөлинеди. 
Доңгелектеги тислердиң жайласыўына қарай берилислер туўры тисли ҳәм 
қыя тисли болады. Улыўма айтқанда тисли берилислер қайыслы берилиске 
салыстырғанда үлкен қуўатлылықларды жеткизип береди. Берилис саны 
өзгермейди, ПЖК жоқары, шыдамлы жумыс ислейди. 
Червяклы берилислер.
 
Яервяклы берилислер өз-ара жақын уқсас жайласқан (көбинесе 90
0
) мүйеш 
пайда етип, валлар арасындағы ҳарекетти жеткизип бериў ушын хызмет етеди. 
Червяклы берилисте ҳарекет берилис винтли жуплар принципинде ислеўге 
тийкарланған болады. Винт ўазыйпасын червяк орынлайды, червяк дөңгелеги 
чайка ўазыйпасын орынлап, червяклы берилис пайда етеди. 
Червяк легирленген полат материалынан червяк дөнгелеги бронза ямаса 
шойыннан таярланады. Артықмашылығы, шаўқымсыз ислейди, жоқары берилис 
санына ийе, 15 м/с айланба тезлик пенен 750 кВт қуўатлықты жеткизип береди. 
Стрелалы кранларда жүк көтериў, буриў ҳәм жүрис механизмлеринде көп 
қолланады. 
Шынжырлы берилислер.
 
Шынжырлы берилислер жетекши ҳәм жетелениўши жулдызшалардан ҳәм 
шынжырлардан турады. Булл берилис берилис саны мәниси өзгермеген жағдайда 

---

5
аралығы 8 м ге дейин болған параллел валларғаайланба ҳәрекетти жеткизип бериў 
ушын хызмет етеди. 
Дүзилиси бойынша роликли, втулкалы ҳәм тисли шынжырлар қолланылады. 
Артықмашлығы: өлшемлер онша үлкен емес, массасы аз, алмастырыў аңсат, 
көшерлер аралығы шегараланбаған, ПЖК жоқары.
Кемшилиги: желиниўи себепли узайып кетеди, шум шығарып ислейди.